Alle studenten die een boete of terugvordering van studiefinanciering hebben gekregen omdat zij fraude zouden hebben gepleegd met de uitwonendenbeurs, krijgen hun geld terug. In het selectieproces was sprake van indirecte discriminatie: studenten uit wijken met veel bewoners met een migratieachtergrond werden veel vaker gecontroleerd. Daarmee is het bewijs voor de fraude in alle gevallen onrechtmatig, meldt het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).
Minister Eppo Bruins (Onderwijs) trekt in totaal 61 miljoen euro uit om de boetes terug te betalen. Dit bedrag lag nog ergens op de plank in het ministerie, waardoor deze uitgave volgens de bewindsman niet ten koste gaat van onderwijs. Ruim 10.000 studenten, die tussen 2012 en 2023 zijn gecontroleerd en beboet, komen in aanmerking voor de compensatie. Het ministerie meldt later wanneer de (oud-) studenten hun geld terugkrijgen en hoe het proces verder verloopt.
De rechtbank Overijssel oordeelde onlangs in een zaak dat het verkregen bewijs van de vermeende fraude niet rechtmatig was verkregen, en dat het daarmee niet gebruikt mocht worden. Het ministerie wil meer van dergelijke zaken voorkomen, en kiest er daarom voor om van tevoren al te compenseren. Het kabinet zegt ook lessen te hebben getrokken uit de fouten rondom de toeslagenaffaire.
Tussen de studenten die worden gecompenseerd, zitten mogelijk mensen die wel hebben gefraudeerd. Dat vindt de minister “heel wrang”. Bruins zegt dat het niet meer te achterhalen is hoeveel studenten hebben gefraudeerd en wie dat zijn, gezien de onrechtmatig verkregen gegevens hierover niet mogen worden gebruikt.
Maandag stelde de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) na onderzoek dat DUO “discriminerend en daarom onrechtmatig” te werk ging door per student een ‘risicoscore’ uit te rekenen en op basis daarvan controles uit te voeren. “Als je een algoritme met selectiecriteria gebruikt, dan maak je per definitie onderscheid tussen groepen personen. Dat onderscheid moet je altijd heel goed en precies onderbouwen”, vindt voorzitter Aleid Wolfsen. Anders is volgens hem “al snel sprake van een discriminerend algoritme”.
Eerder maakte toenmalig onderwijsminister Robbert Dijkgraaf al excuses voor de “indirecte discriminatie bij de controles van DUO”. Hij benadrukte toen dat van directe discriminatie geen sprake was. “Gegevens met betrekking tot afkomst, zoals migratieachtergrond, speelden geen rol.”