In een verhard politiek en maatschappelijk klimaat zijn de drie staatsmachten blind geweest voor mens en recht. Het kabinet en het parlement hebben gefaald, de uitvoering heeft onrechtmatig gehandeld en de rechtspraak is tekortgeschoten in het bieden van bescherming aan mensen. Grondrechten van mensen zijn geschonden en de rechtsstaat is terzijde geschoven. Dit is samengevat de belangrijkste conclusie van de enquêtecommissie Fraudebestrijding en Dienstverlening in haar rapport Blind voor mens en recht, dat zij presenteerde op maandag 26 februari om 13.00 uur.
De parlementaire enquêtecommissie heeft van de Tweede Kamer de opdracht gekregen om te onderzoeken hoe de overheid fraude bestrijdt en welke gevolgen dat heeft voor burgers. Hierbij is volgens opdracht zowel het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag als het rapport van de Tijdelijke commissie Uitvoeringsorganisaties Klem tussen balie en beleid betrokken. Met het rapport Ongekend onrecht van de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag is duidelijk geworden wat er gebeurde bij het toeslagenschandaal. Maar de vraag waarom dit heeft kunnen gebeuren, was nog niet beantwoord.
“De titel van ons rapport is: Blind voor mens en recht. Dat is niet voor niets”, zei commissievoorzitter Michiel van Nispen bij de presentatie van het rapport. “Het is de kern van wat er is gebeurd. In een verhard politiek en maatschappelijk klimaat zijn de drie staatsmachten blind geweest. Blind voor mens en recht. Want als je mensen een brief stuurt dat ze in korte tijd 125.000 euro terug moeten betalen, als je mensen die niet gefraudeerd hebben wel zo behandelt, als je wetten maakt en goedkeurt zonder oog te hebben voor de gevolgen voor mensen, als mensen zelfs in de rechtszaal geen rechtvaardigheid konden afdwingen, dan is er sprake van blindheid. Bij alle staatsmachten.”
Hoofdconclusie
In het rapport trekt de commissie conclusies en doet zij aanbevelingen om een aantal zaken te veranderen. Dit is de volledige hoofdconclusie:
In een verhard politiek en maatschappelijk klimaat zijn de drie staatsmachten blind geweest voor mens en recht, waardoor levens zijn vermorzeld. Het is pijnlijk dat juist het systeem van sociale zekerheid en toeslagen dat is bedoeld om mensen te ondersteunen, diezelfde mensen in de vernieling heeft geholpen. Het kabinet en het parlement hebben gefaald, de uitvoering heeft onrechtmatig gehandeld en de rechtspraak is tekortgeschoten in het bieden van bescherming aan mensen. Hierdoor zijn grondrechten van mensen geschonden en is de rechtsstaat terzijde geschoven. Daar liggen patronen aan ten grondslag die tot op de dag van vandaag nog niet doorbroken zijn.
Deelconclusies
- Verkeerde keuzes bij ontwerp, invoering, uitvoering en aanpassing van wet- en regelgeving hebben de basis gelegd voor veel ellende
- Mensen die een foutje maakten, werden behandeld als ‘fraudeur’
- Staatsmachten zijn ernstig en langdurig tekortgeschoten in het bieden van rechtsbescherming
- Grondrechten op de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer en gelijke behandeling zijn geschonden bij het gebruik van gegevens voor fraudebestrijding
- Politiek heeft financiële keuzes gemaakt zonder oog voor de gevolgen voor mensen
- Kamerleden hebben actief bijgedragen aan een hard fraudebeleid en ellende voor mensen niet weten te voorkomen
Aanbevelingen
De conclusies van de commissie bieden verklaringen voor wat er is gebeurd. De patronen die hieraan ten grondslag liggen, zijn nog steeds aanwezig.
Het kan morgen weer gebeuren
Zonder de juiste maatregelen, veranderingen en waarborgen kan een volgend schandaal zomaar weer gebeuren. De blindheid van de overheid voor mens en recht is niet weg. De commissie doet daarom de volgende aanbevelingen om deze patronen te doorbreken en te voorkomen dat opnieuw mensen worden vermorzeld:
- Een sterkere rechtsstaat voor mensen, waarin grondrechten worden gerespecteerd en rechtsstatelijk wordt gehandeld
- De overheid heeft altijd oog voor mensen
- De overheid heeft een menselijk gezicht
- Een menselijk handhavings- en sanctioneringsbeleid
- Juridisch vangnet en toegankelijk recht voor mensen
- Een parlement dat goed zijn werk doet