Voor burgers moet duidelijk zijn wat zij van de overheid mogen verwachten als deze gebruikmaakt van data en algoritmen. Dit is niet altijd zichtbaar en herkenbaar. En dit heeft invloed op het vertrouwen dat burgers in de overheid hebben. De Nationale ombudsman heeft daarom een ombudsvisie ontwikkeld op het behoorlijk gebruik van data en algoritmen door de overheid. Hij roept de overheid op om bij het gebruik van data en algoritmen het perspectief van burgers centraal te stellen.
Duidelijk, toegankelijk en oplossingsgericht
De ombudsvisie op behoorlijk gebruik van data en algoritmen door de overheid biedt drie uitgangspunten die de overheid daarbij helpen:
- Wees duidelijk
- Wees toegankelijk
- Wees oplossingsgericht
De overheid gebruikt in processen en systemen steeds vaker data en algoritmen. Hierbij houden overheden rekening met het belang van juridische en ethische kaders. Maar de ombudsman ziet ook het gevaar: wanneer de overheid door het gebruik van data en algoritmen verandert in een ‘black box’ en de burger niet meer weet wie hij voor zich heeft. Overheden vinden het belangrijk om het belang van de burger voorop te stellen. Maar in de praktijk blijkt dat dit onvoldoende gebeurt. Daarom heeft de ombudsman deze ombudsvisie ontwikkeld.
Vertrouwen in de overheid
Nationale ombudsman Reinier van Zutphen: “Niemand wil dat burgers slachtoffer worden van een systeem waarin de overheid gebruikmaakt van data en algoritmen. Of dat zij worden geconfronteerd met ongewenste resultaten. Toch worden burgers nog nauwelijks betrokken bij het gebruik van data en algoritmen door de overheid. Daar kun je als overheid verandering in brengen door de drie uitgangspunten uit deze ombudsvisie te hanteren.”
In de ombudsvisie stipt de ombudsman ook aan dat hij het belangrijk vindt dat de overheid vooraf nadenkt over het gebruik van data. En dat burgers altijd uit het systeem kunnen worden gehaald als het misgaat. Bovendien moet persoonlijk contact en maatwerk altijd mogelijk blijven. Dit draagt bij aan het vertrouwen dat de burger in de overheid heeft.
Ontwikkelingen blijven volgen
In een brief aan demissionair staatssecretaris Knops roept de ombudsman de overheid op om burgers centraal te stellen wanneer zij gebruikmaakt van data en algoritmen. De Nationale ombudsman blijft actief de ontwikkelingen rondom het gebruik van data en algoritmen door de overheid volgen. Waar nodig zal hij zijn ombudsvisie uitdragen. Daarnaast zal de ombudsman deze visie als toetsingskader gebruiken wanneer hij klachten ontvangt over het gebruik van data en algoritmen door de overheid.