Houdt u zich binnen uw gemeente bezig met onderzoeken naar het recht op bijstand? Dan kunt u, naast de meer traditionele onderzoekmethoden, in veel gevallen ook open bronnen raadplegen op internet, zoals Marktplaats en ‘open’ delen van Facebook. Deze nieuwe handreiking geeft u hierbij het nodige houvast.
Bij het onderzoeken van de juistheid en volledigheid van de gegevens die een bijstandsaanvrager of -ontvanger aanlevert, kunt u relevante informatie uit open bronnen op internet gebruiken. Binnen de kaders van de Participatiewet en binnen de bestaande bevoegdheden heeft u hiervoor veel ruimte. Een gegrond vermoeden van fraude of misbruik is daarbij niet nodig. Toch zijn die ruimte en het feit dat het om ‘open bronnen’ gaat geen vrijbrief om er vrij en onbeperkt uit te tappen.
Wat zijn open bronnen?
Een open bron, de naam zegt het al, is in beginsel voor iedereen toegankelijk. Het gaat om het gebruikelijke internet, maar ook om het gedeelte dat niet is geïndexeerd door zoekmachines en zelfs het zogenaamde dark web. De stelregel is dat de informatie vrij toegankelijk is, bereikbaar via een account dat via een (semi-)geautomatiseerd proces is verkregen (bv. Facebook) of bereikbaar of verkrijgbaar na betaling, zonder nadere (toegangs)controle. Van die laatste zijn de gegevens van de Kamer van Koophandel een goed voorbeeld. Maar stelt bijvoorbeeld een gebruiker zijn profielgegevens op Facebook enkel open voor vrienden, dan gaat het om een afgeschermde bron. U mag dergelijke bronnen niet – in dit geval door u voor te doen als vriend – ‘geforceerd ontgrendelen’.
Hoe gaat u afgewogen aan de slag?
Gaat u aan de slag met open bronnen, dan geldt een aantal aandachtspunten dat u niet onbekend voor zal komen. U heeft te maken met privégegevens. Dat neemt met zich mee dat u terughoudend te werk gaat. Zo moet de informatie die u verwerkt echt relevant zijn voor het recht op bijstand. Ook zorgvuldigheid is een groot goed. De inzet van internetonderzoek moet allereerst voldoen aan de bekende beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit. Daarnaast dient u belang, herkomst en betrouwbaarheid van gevonden informatie te verifiëren. Ten slotte mag ook internetonderzoek geen stelselmatig karakter hebben. De handreiking neemt u – naast grondslagen, bronnen, mogelijkheden en beperkingen – gedetailleerd mee langs de factoren die van invloed zijn op deze stelselmatigheid.
Meer informatie
De nieuwe handreiking vervangt het Internetprotocol internetonderzoek door gemeenten (2015, RCF Kenniscentrum Handhaving). Ze maakt deel uit van onze actuele kennisomgeving Participatiewet. Hier vindt u onder meer handreikingen en factsheets over verschillende handhavingsinstrumenten en voorbeelden uit de praktijk.