Iedereen verdient zoveel mogelijk kans op een gezond leven. Gemeenten willen hier, samen met zorgpartijen, vol op inzetten. Het sociaal domein is onmisbaar in het toegankelijk en betaalbaar houden van zorg. Maar dit kabinet brengt gemeenten in een onmogelijke positie hun taken goed uit te kunnen voeren.
Gemeenten onvoldoende in positie, doelen IZA niet te realiseren
Door de gemaakte keuzes in het regeerprogramma en de rijksbegroting zijn gemeenten onvoldoende in positie om de beweging van zorg naar gezondheid te kunnen beïnvloeden. Daarnaast zijn onder deze condities de doelen uit het Integraal Zorgakkoord (IZA) niet te realiseren. Gemeenten doen mee, maar zijn niet betrokken bij de beoordeling van transformatieplannen. Er wordt verwacht dat ze de effecten van de zorgverschuiving opvangen, maar gemeenten hebben nu al te maken met een disbalans in taken en middelen.
Aanpak eenzaamheid en gezonde leefomgeving onder druk
Het financiële ravijn in 2026 betekent bezuinigingen over de hele linie, en dit maakt het onmogelijk voor gemeenten om mee te werken aan de doelen. Daarbij halveert dit kabinet middelen voor de uitvoering van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), waarin voor gemeenten een belangrijke preventieopdracht zit, en kort het de budgetten voor gezondheidsbeleid, gezondheidsbevordering en ziektepreventie.
Dat zorgt bijvoorbeeld voor minder geld bij de aanpak van eenzaamheid en gezonde leefomgeving, belangrijke voorspellers voor hogere zorgkosten. Een ander gevolg is minder geld voor aandacht voor de mentale gezondheid van jongeren, waarmee inzet op jeugdzorg kan worden voorkomen.
Randvoorwaarden nodig om uit te kunnen voeren
Gemeenten hebben als medeoverheid allereerst betrouwbare afspraken met het rijk nodig over gezamenlijkheid en gelijkwaardigheid. Daarnaast zijn er voldoende structurele middelen noodzakelijk om de beweging van zorg naar gezondheid (zoals beschreven in het IZA) te kunnen maken. Ook middelen voor preventie, en daarmee het voorkomen van zorg, moeten structureel geborgd zijn. Ondanks herhaaldelijk uitspreken, worden deze randvoorwaarden nog steeds niet omgezet in acties.
Alleen als aan de randvoorwaarden wordt voldaan, kunnen gemeenten bijdragen aan het toegankelijk en betaalbaar houden van zorg én ondersteuning voor onze inwoners. Dat is waar gemeenten ook aan willen bijdragen, daarom blijven de VNG en het ministerie van VWS daarover met elkaar in gesprek.