Wettelijke kaders
Op 1 april 2022 zijn de artikelen 2c en 4 van de Wet verplaatsing bevolking (Wvb) in werking gesteld. Daarmee hebben burgemeesters nu de wettelijke verantwoordelijkheid om de opvang en verzorging van ontheemden uit Oekraïne te regelen. De RooO geeft uitvoering aan artikel 4 lid 2 van de Wvb. Dit artikel zegt dat de minister bij ministeriele regeling regels kan stellen. Het kader voor verstrekkingen op grond van de RooO sluit aan bij de verstrekkingen op grond van de Regeling Verstrekkingen Asielzoekers en andere categorieën vreemdelingen 2005, afgekort als Rva. Het staatsnoodrecht – dat het handelen van de overheid in noodsituaties regelt – wordt slechts tijdelijk ingezet. Op grond van artikel 2 lid 4 Wvb is de regering verplicht om de artikelen 2c en 4 weer buiten werking te stellen zodra de omstandigheden dit toelaten.
Zodra het wetsvoorstel wordt aangenomen en in werking treedt, zullen de artikelen 2c en 4 van de Wet verplaatsing bevolking niet langer van kracht zijn. De RooO berust dan op het wetsvoorstel.
Overige regelingen
Naast bovengenoemde (wettelijke) regels zijn er ook nog relevante richtlijnen van toepassing. Degenen die Oekraïne zijn ontvlucht hebben in Nederland op grond van de richtlijn tijdelijke bescherming (Richtlijn 2001/55/EG) onder andere recht op opvang, medische zorg en onderwijs. Op grond van de Opvangrichtlijn (Richtlijn 2013/33/EU) bestaat recht op opvang. Daarbij maakt het niet uit in welke gemeente wordt verbleven.
Burgemeester en wethouders worden belast met de materiele en immateriële opvang van ontheemden uit Oekraïne.
Opvang en verzorging niet langer door de burgemeester
Zoals u reeds hierboven heeft kunnen lezen is op grond van artikel 4 Wvb de burgemeester belast met de opvang en verzorging van ontheemden uit Oekraïne. In artikel 2 van het wetsvoorstel wordt het college van burgemeester en wethouders belast met de materiele en immateriële opvang van ontheemden uit Oekraïne. U zult zich misschien afvragen waarom deze wijziging wordt voorgesteld. Welnu, naar het oordeel van de minister zou niet langer sprake zijn van een (acute) noodsituatie die het rechtvaardigt om deze taak opnieuw bij de burgemeester te leggen; de burgemeester is immers verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid. En dat zou niet aansluiten bij de onderhavige taak.
Acute noodsituatie
Wat een (acute) noodsituatie is wordt niet nader toegelicht in het wetsvoorstel. Gaat het hierbij om een snelle (onbeheersbare) toestroom van Oekraïense ontheemden? Speelt de factor tijd een rol? De oorlog in Oekraïne wordt nog altijd in volle hevigheid gevoerd. Het is niet onaannemelijk dat een nieuwe vluchtelingenstroom op gang komt dat noopt tot ingrijpende maatregelen. Daarnaast is het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) nog steeds niet toegerust om vluchtelingen uit Oekraïne op te vangen. Dus hoezo is geen sprake meer van een (acute) noodsituatie?
Inlichtingenplicht
In de RooO ontbreekt een juridische grondslag voor de inlichtingenplicht. In de uitvoeringspraktijk wordt hier tegenaan gelopen. Wat kunt u doen om misbruik en oneigenlijk gebruik van de financiële verstrekking te verlagen? Om risico’s te beperken heeft het ministerie van Justitie en Veiligheid een circulaire uitgebracht waarin een adviesaanpak wordt beschreven om bedoeld of onbedoeld oneigenlijk gebruik van de financiële verstrekkingen en de opvang te voorkomen. In de circulaire is een onderscheid gemaakt in een werkwijze waarbij de ontheemde uitgenodigd wordt voor een persoonlijke afspraak en waarbij de ontheemde verzocht wordt schriftelijke informatie aan te leveren.
Polisadministratie
In het wetsvoorstel is in artikel 7 een juridische grondslag geregeld voor de inlichtingenplicht. In dat artikel staat dat het UWV verplicht is gegevens uit de polisadministratie te verstrekken aan het college van burgemeester en wethouders. Het college kan dan beoordelen welke ontheemden inkomsten uit arbeid hebben ontvangen.
Slot
Het wetsvoorstel geeft gemeenten meer handen en voeten voor een rechtmatige uitvoering van de financiële verstrekking aan de ontheemden. Of de overgang van de taak van de burgemeester naar het college van burgemeester en wethouders op dit moment een juiste is, daarover kan gediscussieerd worden.
Meer weten
Wil je als gemeente op de hoogte blijven van alle actuele ontwikkelingen op het gebied van de Participatiewet en aanverwante regelgeving? Neem dan een abonnement op onze Kennisbank Schulinck Participatiewet.