16 december 2020 - Inge Scherpenzeel & mr. André Pepers

Mensen op een dagbestedingsplek die zich kunnen ontwikkelen, zetten de stap naar (beschut) werk vaak niet. Dit is daarom ook één van de aandachtspunten in het project Simpel Switchen in de Participatieketen van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Op 9 december 2020 verscheen de eindrapportage van de verkenning naar de belemmerende en bevorderende factoren bij het switchen tussen dagbesteding en werk. Eén van de factoren die in het rapport (kort) naar voren komt, is dat de gemeente bij een positief advies beschut werk verplicht is een beschutte werkplek aan te bieden. In die situaties gaat beschut werk dus voor op dagbesteding. Door vragen aan zowel onze Wmo als Participatiewet helpdesk, merken we dat dit niet altijd bekend is bij gemeenten. In dit artikel leggen we uit hoe het zit en gaan we in op de vraag of switchen tussen dagbesteding en beschut werk simpel is.

Afstemming Wmo ondersteuning op mogelijkheden (beschut) werk

Wil iemand in aanmerking komen voor dagbesteding vanuit de Wmo, dan is allereerst van belang om te beoordelen of diegene behoort tot de doelgroep. De dagbesteding moet noodzakelijk zijn om de zelfredzaamheid en/of participatie van de cliënt te bevorderen. Wordt hieraan voldaan, dan is wettelijk geregeld dat een maatwerkvoorziening kan worden afgestemd op een aantal andere mogelijkheden voor de cliënt, waaronder betaalde werkzaamheden en ondersteuning vanuit de Participatiewet (artikel 2.3.5 lid 5 Wmo 2015).

Tot de doelgroep beschut werk horen personen die door hun beperking zoveel (structurele) begeleiding of aanpassingen nodig hebben, dat van een reguliere werkgever redelijkerwijs niet kan worden verwacht dat hij deze personen in dienst neemt. Ook niet met extra voorzieningen van gemeente of UWV. De scheidslijn met de Wmo doelgroep kan daardoor dun zijn. Zeker bij een verzoek om arbeidsmatige dagbesteding, is dus van belang om te onderzoeken of de cliënt ook (beschut) zou kunnen werken.

Beschut werk gaat voor

Door een wijziging van de Participatiewet is de gemeente sinds 1-1-2017 verplicht om beschut werk te bieden aan personen die tot de doelgroep behoren. Dit is een bewuste keuze van de regering geweest. Aanvankelijk boden veel gemeenten namelijk maar weinig beschut werk aan, ver beneden de verwachtingen van de regering. Wel werd vaak dagbesteding en vrijwilligerswerk aangeboden. De regering streeft echter echt een inclusieve arbeidsmarkt na, waar iedereen met arbeidsvermogen kan participeren en de kans krijgt om in zijn eigen inkomen te voorzien (TK 2016-2017, 34 578, nr. 3 p 4).

De gemeente is dan dus verplicht beschut werk aan te bieden en kan niet volstaan met het aanbieden van bijvoorbeeld dagbesteding.

Het UWV beoordeelt of iemand tot de doelgroep beschut werk behoort (artikel 10b lid 2 en 3 Participatiewet). Het UWV geeft hierover een deskundigenadvies aan de gemeente. Als het UWV oordeelt dat een persoon behoort tot de doelgroep beschut werk, dan mag de gemeente dat advies niet naast zich neer leggen. De gemeente mag alleen beoordelen of het advies op een zorgvuldige wijze tot stand is gekomen. Als dat het geval is, dan moet de gemeente het advies overnemen. De gemeente is dan dus verplicht beschut werk aan te bieden en kan niet volstaan met het aanbieden van bijvoorbeeld dagbesteding.

Het komt echter voor dat het UWV oordeelt dat iemand arbeidsvermogen heeft en dus tot de doelgroep behoort, terwijl de gemeente na het positieve advies van het UWV grote moeite heeft om een passende werkplek voor die persoon te vinden. De scheiding tussen de indicatiestelling en het vinden van een geschikte werkplek kan de doorstroming dus belemmeren. Gelukkig wordt dit knelpunt in de eindrapportage gesignaleerd.

(Simpel) switchen mogelijk?

In de praktijk worden er door de complexe wet- en regelgeving veel knelpunten ervaren bij het realiseren van de breed gedragen ambitie om een grotere groep burgers te laten deelnemen aan het arbeidsproces. Zo is het voor zowel burgers als gemeenten financieel gezien niet altijd aantrekkelijk om door te stromen van dagbesteding naar beschut werk.

Switchen tussen dagbesteding en beschut is in principe wel mogelijk. Als er geen indicatie beschut werk is, kan dagbesteding juist het uitgangspunt zijn met mogelijkheden om van daaruit door te stromen naar (beschut) werk. Tussentijds switchen is door de verschillende wettelijke kaders en bijbehorende consequenties echter niet eenvoudig. Bij het switchen van dagbesteding naar beschut werk, is het bijvoorbeeld de vraag of de indicatie voor dagbesteding voorlopig nog gehandhaafd moet blijven. En bij het (tijdelijk) switchen van beschut werk naar dagbesteding, zijn knelpunten bijvoorbeeld de handhaving van de indicatie beschut werk en de vraag wat te doen met het dienstverband en de plicht van de werkgever om het salaris door te betalen.

Positief is wel dat de rijksoverheid ook bewust is van de knelpunten. De komende periode gaan de ministeries van SZW en VWS met verschillende partijen in gesprek over de bevindingen van het rapport Simpel Switchen op de kaart. Deze input gebruiken zij voor het bepalen van de vervolgacties. Wie weet wordt switchen in de toekomst dus wel simpel(er).

Eindrapportage Simpel Switchen op de kaart.