Om een einde te maken aan deze onduidelijkheid in de praktijk, kwam de Minister van BZK met ingang van 1 juni 2024 met een wijziging van de zogenaamde “Vangnetregeling Omgevingswet”. Is daarmee een einde gekomen aan de onduidelijkheid in de praktijk? Hieronder een beknopte beschouwing.
Hoe zat het ook alweer?
In de bruidsschat (artikel 22.27, sub f, in combinatie met artikel 22.36) is geregeld dat erf- of perceelafscheidingen hoger dan 1 m maar niet hoger dan 2 m vergunningvrij zijn als deze voldoen aan de volgende eisen:
- 2° op een erf of perceel waarop al een gebouw staat waarmee de afscheiding in functionele relatie staat; en
- 3° achter de lijn die langs de voorkant van dat gebouw evenwijdig loopt met het aangrenzend openbaar toegankelijk gebied.
Met name het onderdeel 3° leidde tot verwarring bij hoekpercelen. Moet je de lijn nu ‘de hoek om’ trekken langs de zijgevel van het gebouw? Of mag je de lijn langs de voorkant van het gebouw, als soort van voorgevelrooilijn, doortrekken tot de perceelsgrens? In het eerste geval was er soms minder vergunningvrij mogelijk, in het tweede geval soms juist meer. Dit had te maken met de voorheen, onder het Besluit omgevingsrecht geldende, situeringseisen ‘achter de voorgevelrooilijn’ en ‘op meer dan 1 m van openbaar toegankelijk gebied’. Maar die eisen zijn nu juist komen te vervallen en dat leidt tot verwarring.
Wijziging Vangnetregeling Omgevingswet
Met de wijziging van de Vangnetregeling Omgevingswet, die per 1 juni 2024 in werking is getreden, heeft de wetgever getracht de regeling te verduidelijken (zie ons nieuwsbericht Vangnetregeling Omgevingswet: verwerken in omgevingsplan – update). Het gaat om de volgende verduidelijkingen:
- ten eerste van het begrip ‘gebouw’. Daaronder moet worden verstaan ‘hoofdgebouw’;
- daarnaast van de omschrijving van de ‘lijn die langs de voorkant van het gebouw evenwijdig loopt met het aangrenzend openbaar toegankelijk gebied’. Daaronder moet worden verstaan: ‘de lijn die loopt langs de voorkant van dat hoofdgebouw en vanaf daar evenwijdig loopt met het aangrenzend openbaar toegankelijk gebied zonder het hoofdgebouw te doorkruisen of in het gebouwerf achter het hoofdgebouw te komen’.
Bedoeling: beleidsneutrale omzetting
Hoe deze verduidelijking moet worden geïnterpreteerd is vervolgens uitgebreid verwoord in de toelichting bij de wijziging van de Vangnetregeling (Staatscourant 2024, nr. 17658), de ‘toelichting op de verduidelijking’ zogezegd. Daaruit blijkt dat de wetgever met de regeling in de bruidsschat een beleidsneutrale omzetting van artikel 2, onder 12, van bijlage II bij het Besluit omgevingsrecht heeft beoogd. Waar voorheen onder meer de eis ‘achter de voorgevelrooilijn’ gold, geldt nu de eis over de lijn langs de voorkant van het gebouw.
Hierover merkt de wetgever op dat inmiddels is gebleken dat deze nieuwe omschrijving van ‘de lijn’ in de praktijk tot verwarring leidt, met name als het gaat om het verloop van de lijn aan de zijkant en vervolgens aan de achterkant van het gebouw. In de praktijk wordt volgens de wetgever onvoldoende herkend dat met de omschrijving van de lijn geen wijzigingen ten opzichte van de regeling onder het Bor zijn beoogd en soms ten onrechte zelfs een vergunningplicht wordt verondersteld. Om hierover duidelijkheid te bieden heeft de wetgever daarom de omschrijving van de lijn nader aangevuld, waarbij zoveel mogelijk is aangesloten bij de begripsomschrijving van ‘achtererfgebied’. Met de toevoegingen ‘vanaf daar’ in samenhang met ‘zonder het hoofdgebouw te doorkruisen of in het gebouwerf achter het hoofdgebouw te komen’ wordt buiten twijfel gesteld dat de lijn bij bijvoorbeeld hoekwoningen eerst langs de voorgevel van het gebouw loopt en vervolgens langs de zijgevel mee de hoek om loopt.
Het Rijk heeft de definitieve versie van de bruidsschat opgeleverd en kan verbeterpunten daarom niet meer verwerken.
‘Over de schutting’ van Rijk naar gemeente
Tja, als je een beleidsneutrale omzetting van een regel beoogt, waarom ga je daar dan inhoudelijk aan knutselen vraag ik me af. De eis ‘achter de voorgevelrooilijn’ is juridisch gezien toch echt een andere eis dan de eis ‘achter de lijn langs de (feitelijke) voorkant van een gebouw’. Was het dan niet gewoon makkelijker geweest om de oude regeling alsnog inhoudelijk over te nemen?
Wellicht wel, maar dit is niet meer aan de Rijkswetgever: met de inwerkingtreding van de Omgevingswet zijn de bruidsschatregels namelijk ‘cadeau gegeven’ aan de gemeenten. Dit betekent dat het nu aan de gemeenten zelf is om daarin aanpassingen door te voeren.
Of, zoals op de site van IPLO staat: “Het Rijk heeft de definitieve versie van de bruidsschat opgeleverd en kan verbeterpunten daarom niet meer verwerken.”
Versnipperde regelgeving
Met dit in het achterhoofd kun je je ook afvragen of het wel zo handig was om de Vangnetregeling op dit punt te wijzigen. Het is namelijk zo dat:
- de Vangnetregeling de bruidsschat zelf niet wijzigt. Deze geldt naast de bruidsschat en vormt een aanvulling daarop;
- de regels in de Vangnetregeling dus geen onderdeel zijn van de bruidsschat en ook niet worden ontsloten via het onderdeel ‘Regels op de kaart’ van het Omgevingsloket;
- dit betekent dat deze regels ook niet terugkomen in de vragen van de vergunningcheck. Dit geeft een onvolledig beeld en kan mogelijk tot onjuiste uitkomsten leiden;
- naast de vergunningcheck dus altijd afzonderlijk nog gekeken moet worden naar de Vangnetregeling. Deze ‘versnippering’ aan regels zal in ieder geval bij de gemiddelde initiatiefnemer niet bekend zijn.
Let op toepasbare regels!
Dat een foutje in dit geval al snel op de loer ligt, heeft ook nog een andere reden. Naast de juridische regels zijn vanuit het Rijk ook toepasbare regels voor de meest gebruikte vergunningchecks aan de gemeenten geleverd. Deze toepasbare regels zijn begrijpelijke vertalingen van de juridische regels in de vorm van vragen. Hiermee kunnen burgers en bedrijven controleren of ze hun plan op een bepaalde locatie mogen uitvoeren. Hierbij springt in het oog dat de vergunningcheck voor een erf- of perceelafscheiding tussen de 1 en 2 m een vraag met toelichtende afbeelding bevat die niet rijmt met de juridische regel. Er wordt namelijk gevraagd of de afscheiding achter de voorgevelrooilijn komt te staan, terwijl dit geen juridische eis meer is.
Dit euvel in de toepasbare regels is door de juristen van Schulinck omgevingsrecht bij IPLO onder de aandacht gebracht. In reactie hierop geeft IPLO aan dat over de aanpassing van de vergunningcheck nog overleg plaatsvindt. Als er iets wijzigt, dan zullen gemeenten de wijzigingen zelf door moeten voeren, omdat de vragenbomen in beheer zijn bij de gemeente. IPLO geeft verder nog aan dat de VNG hiervoor een lijst met verbeterpunten beheert, die via de website van IPLO wordt ontsloten.
Mocht u als gemeente zelf verbeterpunten hebben voor de toepasbare regels, aarzel dan niet om deze te melden!
Duidelijkheid over de schutting?
De toelichting van de gewijzigde Vangnetregeling geeft naar mijn mening in ieder geval duidelijkheid over de vraag hoe de bruidsschatregels uitgelegd moeten worden voor hoekpercelen op dit punt. De lijn moet vanaf de voorgevel van het hoofdgebouw de hoek om worden getrokken en niet vanaf de voorgevel worden doorgetrokken tot aan de zijdelingse perceelsgrens. Afhankelijk van de wijze waarop de voorgevelrooilijn in gemeentelijke omgevingsplannen is vastgelegd, kan dit een inperking van de mogelijkheden voor vergunningvrij bouwen van een erf- of perceelafscheiding opleveren.
Wat wel verwarrend is, is dat de regelgeving op dit moment versnipperd is over de bruidsschat en de Vangnetregeling. De vergunningcheck speelt hier niet op in. Daarnaast gaat de vragenboom van de vergunningcheck nog uit van de oude wetgeving over ‘voorgevelrooilijn’. Al met al blijkt dan ook dat een relatief simpel ogend onderwerp nog steeds tot de nodige onduidelijkheid in de praktijk kan leiden.
Ons advies aan gemeenten is dan ook: ga zo snel mogelijk aan de slag met de bruidsschat!
Schulinck Omgevingsrecht
Wilt u als gemeente op de hoogte blijven van alle actuele ontwikkelingen op het gebied van omgevingsrecht? Neem dan een abonnement op onze Kennisbank Schulinck Omgevingsrecht. Die biedt toegang tot verdiepende artikelen, jurisprudentie en nieuws. En last but not least, onze juridische helpdesk waar inhoudelijk experts antwoord geven op al uw inhoudelijk vragen.