Het is u wellicht niet ontgaan dat Zorgverzekeringslijn onlangs een enquête heeft gehouden over de gemeentelijke aanpak van zorgverzekeringsschulden. Het resultaat is een mooi rapport. In dat rapport staat dat bij 34% van de gemeenten onvoldoende of nauwelijks kennis bestaat over het oplossen van zorgverzekeringsschulden. Dat is jammer. Want zorgverzekeringsschulden vormen een serieus probleem en gemeenten spelen een cruciale rol bij de aanpak van dat probleem. Bovendien hebben gemeenten zelf belang bij het oplossen van zorgverzekeringsschulden. Het leek mij daarom goed om eens kernachtig te beschrijven wat gemeenten zoal kunnen doen. Daarna zal ik toelichten waarom gemeenten zelf baat hebben bij de aanpak van zorgverzekeringsschulden. Maar eerst ga ik kort in op het fenomeen zorgverzekeringsschulden.
Zorgverzekeringsschulden
Met zorgverzekeringsschulden wordt in deze context de bestuursrechtelijke premie bedoeld die het CAK oplegt wanneer er een achterstand van zes maanden is ontstaan bij de betaling van de zorgverzekeringspremie aan de zorgverzekeraar. Die bestuursrechtelijke premie komt in de plaats van de reguliere premie die anders aan de zorgverzekeraar verschuldigd zou zijn. Ze is tussen de 10 en 30% hoger dan de zogeheten gemiddelde premie voor de basisverzekering. In 2018 bedraagt de bestuursrechtelijke premie € 136,67.
Aanpak zorgverzekeringsschulden
Gemeenten kunnen zorgverzekeringsschulden op diverse manieren aanpakken. Hieronder som ik er vijf op. De meeste daarvan hebben betrekking op mensen met een bijstandsuitkering en mensen met een inkomen net boven bijstandsniveau. Dat is een nadeel, want lang niet iedereen met een zorgverzekeringsschuld hoort tot die groepen. Een voordeel daarentegen is dat ze vrij eenvoudig uit te voeren zijn.
1. Vroegsignalering
Een methode bij uitstek is schulden snel detecteren. Mede uit oogpunt van privacy is het gemakkelijk om betalingsachterstanden zorgverzekeringspremie van inwoners direct te signaleren. Er is namelijk een wettelijke grondslag die het mogelijk maakt dat zorgverzekeraars de gemeente daarover informeren op basis van onderlinge afspraken. Aan de hand van de informatie over betalingsachterstanden zorgverzekeringspremie kan de gemeente vervolgens de instroom in het bestuursrechtelijke premieregime voorkomen.
2. Kleine premieschulden betalen voor mensen met een laag inkomen en hen laten overstappen naar een collectieve zorgverzekering van de gemeente
Een tweede methode om zorgverzekeringsschulden aan te pakken is: kleine premieschulden betalen voor mensen met een laag inkomen en hen laten overstappen naar een collectieve zorgverzekering van de gemeente met een lagere premie. Normaliter mag iemand niet overstappen bij een betalingsachterstand zorgverzekeringspremie (de Regeling uitstroom bijstandsgerechtigden vormt een van de uitzonderingen). Daarom moet de premieachterstand meestal eerst worden weggewerkt. Een collectieve zorgverzekering van de gemeente heeft mogelijk een lagere premie, waardoor die gemakkelijker te betalen is en het risico op instroom in het bestuursrechtelijke premieregime kleiner is.
3. Zorgverzekeringspremie inhouden op de bijstandsuitkering of laten inhouden op het salaris
De gemeente kan de zorgverzekeringspremie inhouden op de bijstandsuitkering of laten inhouden op het salaris. Instroom in het bestuursrechtelijke premieregime wordt daarmee voorkomen. Inhouding op het salaris is mogelijk als de verzekeringnemer deelneemt aan een collectieve zorgverzekering van de gemeente en die inhouding als voorwaarde is verbonden aan deelname aan die collectieve zorgverzekering.
4. Stabilisatieovereenkomst sluiten
In het Convenant NVVK – Zorgverzekeraars Nederland staat dat de schuldhulpverlener een stabilisatieovereenkomst moet sluiten bij een betalingsachterstand met betrekking tot de zorgverzekeringspremie. De stabilisatieovereenkomst kan worden ingezet zowel in de fase waarin de betalingsachterstand zorgverzekeringspremie nog geen zes maanden is, als in de fase waarin die de zes maanden al heeft bereikt (de fase van het bestuursrechtelijke premieregime). In de eerste fase betekent het sluiten van een stabilisatieovereenkomst dat de zorgverzekeraar de incassomaatregelen opschort en dat aanmelding bij het CAK wordt voorkomen. In de tweede fase betekent het sluiten van een stabilisatieovereenkomst het (al dan niet voorlopige) einde van het bestuursrechtelijke premieregime.
Tekst loopt door na het rode vlak.
Na een succesvol traject scheldt de zorgverzekeraar het restant van de openstaande schuld en scheldt het CAK de nog openstaande bestuursrechtelijke premie kwijt.
5. Regeling uitstroom bijstandsgerechtigden
De Regeling uitstroom bijstandsgerechtigden regelt wanneer een bijstandsgerechtigde kan uitstromen uit het bestuursrechtelijke premieregime. Om te kunnen uitstromen moet (en mag) de bijstandsgerechtigde overstappen naar een collectieve zorgverzekering van de gemeente. De gemeente houdt de daarvoor geldende premie maandelijks in op de bijstandsuitkering. Daarnaast houdt de gemeente over een periode van maximaal zesendertig maanden (een deel van) de schuld aan de zorgverzekeraar in op de bijstandsuitkering en betaalt die uit aan de zorgverzekeraar. De zorgverzekeraar scheldt het restant van de openstaande schuld na succesvolle beëindiging van het traject kwijt. Na afloop scheldt het CAK de nog openstaande bestuursrechtelijke premie (waarvan de inning gedurende de looptijd van het traject is opgeschort) kwijt. Het bedrag om de schuld aan de zorgverzekeraar af te lossen bedraagt ongeveer € 35,-. De aflossing stopt na zesendertig maanden of zoveel eerder als de schuld is afgelost.
De regering gaat trouwens ook een uitstroomregeling voor mensen onder bewind invoeren. Dat is een van de drie maatregelen die staan genoemd in een brief van 6 juli 2018 van de Minister voor medische zorg (Kamerstukken II, 2017/18, 33077, 20).
De voordelen voor gemeenten
De aanpak van zorgverzekeringsschulden heeft in ieder geval twee voordelen voor de gemeente.
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de schuldhulpverlening aan hun inwoners. Voor inwoners die in het bestuursrechtelijke premieregime zitten, is het moeilijker om een stabiele schuldensituatie te creëren, terwijl die stabiliteit wel een vereiste vormt voor (adequate) schuldhulpverlening. Het aanpakken van zorgverzekeringsschulden is dus niet alleen zeer behulpzaam, maar zelfs noodzakelijk voor het uitoefenen van die gemeentelijke verantwoordelijkheid.
Ook kan de aanpak van zorgverzekeringsschulden de uitgaven voor bijzondere bijstand verminderen. Inwoners die geconfronteerd worden met het bestuursrechtelijke premieregime, hebben meestal geen aanvullende ziektekostenverzekering meer. Ook kunnen die inwoners meestal niet meer overstappen naar een collectieve zorgverzekering van de gemeente. Als de gemeente aan inwoners zonder zo’n aanvullende (collectieve) ziektekostenverzekering bijzondere bijstand verstrekt voor kosten die anders door zo’n aanvullende (collectieve) ziektekostenverzekering zouden worden vergoed, dan zal het aanpakken van zorgverzekeringsschulden leiden tot minder uitgaven uit het bijzondere bijstandsbudget.
Beide voordelen worden ook genoemd in het rapport ‘Minder wanbetalers; de daling versnellen’ – voorloper van het rapport van Zorgverzekeringslijn.
Slot
Zorgverzekeringsschulden aanpakken is belangrijk. Een stapje in de goede richting is om de aanpak van zorgverzekeringsschulden op de gemeentelijke agenda te zetten. De manieren waarop gemeenten zorgverzekeringsschulden kunnen aanpakken, vragen geen uitzonderlijke hoeveelheid tijd of inspanning. Bovendien levert het gemeenten mooie voordelen op. Daarom mijn aansporing: Zorgverzekeringsschulden? Gemeenten, doe er wat aan!