Met ingang van 1 mei 2018 is de Regeling vrijstelling verplichtingen sociale zekerheidswetten gewijzigd. De wijziging betreft het vervallen van de sollicitatieplicht één jaar voor de pensioengerechtigde leeftijd. Zou een soortgelijke wijziging ook in de Participatiewet moeten worden doorgevoerd? Of heeft de oudere bijstandsgerechtigde een betere uitgangspositie op de arbeidsmarkt waardoor deze moet blijven solliciteren tot zijn pensioengerechtigde leeftijd? De meningen hierover kunnen verschillen.
Op grond van de Regeling vrijstelling verplichtingen sociale zekerheidswetten (Regeling) zijn categorieën uitkeringsgerechtigden vrijgesteld van verplichtingen op grond van de WW, de IOW, de Wet WIA en de ZW. In de Regeling was onder meer de WW-gerechtigde vrijgesteld van de sollicitatieplicht die op de eerste dag van werkloosheid de leeftijd van één jaar voor de pensioengerechtigde leeftijd had bereikt. Deze vrijstelling gold echter niet voor uitkeringsgerechtigden die tijdens de uitkeringsperiode deze leeftijd bereikten. Naar het oordeel van de Minister van SZW was voor dit onderscheid geen gerechtvaardigde redenen. Daarnaast zou het aantal werkhervattingen in het laatste jaar voor de pensioengerechtigde leeftijd sterk afnemen. Daarom is met de wijziging in de Regeling geregeld dat de vrijstelling van de sollicitatieplicht geldt voor de uitkeringsgerechtigde die de leeftijd van één jaar voor de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt.
Regeling vrijstelling verplichtingen Abw
Interessant is om de oude Algemene bijstandswet (Abw) in herinnering te roepen. Onder de Abw waren personen van 57,5 jaar en ouder vrijgesteld van de arbeidsverplichtingen. Die vrijstelling was gebaseerd op de Regeling vrijstelling verplichtingen Abw. Omdat de arbeidsmarkt voor ouderen weinig gunstig was hadden personen van 57,5 jaar en ouder geen arbeidsverplichting. Een mooie begunstigende regeling voor de al wat oudere bijstandsgerechtigde. Deze Regeling is ter ziele gegaan op 31 januari 2005. De reden was dat categoriale ontheffing van de arbeidsverplichting niet meer gewenst was. De memorie van toelichting op de Wet werk en bijstand (WWB) – de opvolger van de Abw en de voorloper van de Participatiewet – zegt: “De arbeids- en reïntegratieverplichtingen uit de wet gelden dan ook voor iedereen jonger dan 65 jaar (lees: pensioengerechtigde leeftijd; JvF). Door geen categoriale ontheffingen meer toe te staan wordt bereikt dat een ieder zich naar zijn mogelijkheden inzet voor werk en daarbij op de juiste manier door de gemeente wordt ondersteund” (TK 2002-2003, 28 870, nr. 3). Een kanteling in het denken over de vrijstelling van de arbeidsverplichting voor oudere bijstandsgerechtigden, ongeacht de economische situatie.
Generaal pardon
In de toelichting op de Regeling van de Minister van SZW tot wijziging van de Regeling staat dat het aantal werkhervattingen in het laatste jaar voor de pensioengerechtigde leeftijd sterk afneemt. Naar mijn stellige overtuiging zal dat niet anders zijn voor personen die op bijstand zijn aangewezen. Reden om dezelfde regeling in de Participatiewet te introduceren of wellicht een verdergaande regeling? Een generaal pardon? Bijvoorbeeld personen van 57,5 jaar met een bijstandsuitkering (weer) te ontheffen van de arbeidplicht? De leeftijdsgrens, zo ben ik mij bewust, kan discutabel zijn.
Generaal pardon arbeidsplicht ouderen
CBS-cijfers
Uit recente cijfers van het CBS blijkt dat het aantal personen met een bijstandsuitkering is gedaald. De daling is alleen te zien bij personen jonger dan 45 jaar. Het aantal 45-plussers met een bijstandsuitkering is niet gedaald maar juist gestegen. Het CBS zegt hierover: “Een reden voor de toename is de verhoging in 2018 van de AOW-gerechtigde leeftijd met 3 maanden tot 66 jaar. Bijstandsgerechtigden tegen de AOW-leeftijd blijven daardoor langer in de bijstand, voordat ze deze verruilen voor AOW.” Reden om de arbeidsverplichting voor de oudere in de bijstand ter discussie te stellen? Vrijwilligerswerk of mantelzorg kan dan voor de oudere bijstandsgerechtigde een goed alternatief zijn. Echter, uit de cijfers van het CBS blijkt ook dat het aandeel in uitstroom van personen die lange tijd in de uitkering hebben gezeten toeneemt met de leeftijd. Bij de uitstromers tot 27 jaar was dat in 2017 5 procent, tussen de 27 en 45 jaar 25 procent en bij 45-plussers 36 procent.
Totaalplaatje
Naar mijn mening zijn er geen gerechtvaardigde redenen om de wijziging van de sollicitatieplicht zoals doorgevoerd in de Regeling niet ook door te voeren in de Participatiewet; de kans op werk-(hervatting) is voor diezelfde oudere met een bijstandsuitkering niet groter dan de groep die valt onder de Regeling. Misschien bent u als lezer voorstander van een nog verdere leeftijdsdaling van de sollicitatieplicht in de bijstand. Ik ben van opvatting dat het college maatwerk moet leveren. Daarbij geldt dat leeftijd alleen geen reden is om tot ontheffing van de sollicitatieplicht over te gaan. Een combinatie van leeftijd, opleidingsniveau en/of geringe arbeidsmarktkansen kan dat wel zijn; het gaat om het totaalplaatje.