Fraude is een belangrijke reden voor terugvordering van een bijstandsuitkering. Maar incasso van ten onrechte verstrekte bijstand is nu nog problematischer dan die al was. Dat heeft te maken met een verlies aan verrekeningsmogelijkheden wegens een onlangs genomen kabinetsbesluit.
Verrekenen
Wanneer de gemeente de fraudevordering verrekent met de bijstandsuitkering, dan mag zij grofweg 10% van de toepasselijke bijstandsnorm verrekenen. Op die manier draagt de bijstandsgerechtigde maandelijks zo’n 10% van de bijstandsnorm af aan de schuldeisende gemeente. De overige 90% is voor de bijstandsgerechtigde en staat – kort door de bocht – gelijk aan de beslagvrije voet.
Kabinetsbesluit inzake de beslagvrije voet; gevolgen
Vanaf 1 januari 2015 is een nieuwe bijstandsnormensystematiek (waaronder de kostendelersnorm) gaan gelden* die in sommige situaties een substantieel lagere uitkering oplevert dan onder de oude bijstandsnormensystematiek. De beslagvrije voet is echter nog gebaseerd op de oude bijstandsnormensystematiek. Het kabinet heeft namelijk besloten om de kostendelersnorm niet in te voeren in de berekening van de beslagvrije voet.** Daardoor valt er tegenwoordig voor de gemeente met verrekening niet altijd nog wat te halen. Deze situatie zal zeer waarschijnlijk voortduren totdat de vereenvoudiging van de beslagvrije voet rond is.
Rekenvoorbeeld ter illustratie
Alleenstaande
- Bij 3 medebewoners is de NIEUWE kostendelersnorm € 550,07 (21 jr. – pensioeng. leeftijd).
- De voor de beslagvrije voet relevante OUDE bijstandsnorm voor een alleenstaande (21 jr. – pensioeng. leeftijd) met medebewoners is € 962,63.***
90% van de oude bijstandsnorm ad € 962,63 = € 866,37. De beslagvrije voet is dus hoger dan de nieuwe bijstandsnorm ad € 550,07.
Incasso van schulden door middel van verrekening is in zo’n geval voorlopig van de baan. De gemeente kan nog wel beslag proberen te leggen via de gerechtsdeurwaarder. Ik waag te betwijfelen of gemeenten die weg bewandelen.
Afzien van incasso
Veel gemeenten verrichten al geen inspanningen om ten onrechte betaalde uitkering te incasseren. Zij vinden het aantonen van de duur van zogeheten zwarte fraude en de duur van een gezamenlijke huishouding te arbeidsintensief.**** Dat levert terecht de verzuchting op dat bijstandsfraude loont. Uit oogpunt van bijstandsfraude valt het recente kabinetsbesluit om de kostendelersnorm niet in te voeren in de beslagvrije voet zeker niet toe te juichen. Het zou me niet verbazen als het de koers van die gemeenten alleen maar zou bestendigen.
* Die nieuwe bijstandsnormensystematiek is per 1 juli 2015 ook van toepassing op bijstandsgerechtigden die op 31 december 2014 recht op bijstand hadden.
** Zie de Kamerbrief van Klijnsma d.d. 9 juni 2015 en de toelichting in Stb. 2014, 241.
*** Artikel 21 onderdeel a Participatiewet en artikel 475d lid 1 onderdeel b Rv
**** Zie blz. 8 van het rapport “De boete belicht” van de Inspectie SZW.