U als gemeente biedt uw inwoners hulp bij problematische schulden in de vorm van schuldhulpverlening. De wet biedt binnenkort de mogelijkheid bij schulden een onderbewindstelling mogelijk te maken. Maar is dat eigenlijk een goed idee?
In de wet is vastgelegd dat de goederen van een meerderjarige door de kantonrechter onder bewind gesteld kunnen worden. Bewind is mogelijk als iemand door zijn lichamelijke of geestelijke toestand zijn belangen niet behoorlijk kan behartigen. Het hebben van schulden is op dit moment niet als grond voor onderbewindstelling van goederen opgenomen in de wet. Het voorstel Wet wijziging curatele, beschermingsbewind en mentorschap wil deze aparte grond in de toekomst toevoegen.
Amticiperen op wetsvoorstel mogelijk
Het gerechtshof Arnhem oordeelde afgelopen maart dat de rechter kan anticiperen op het genoemde wetsvoorstel en de onderbewindstelling kan uitspreken als er sprake is van een forse schuldenproblematiek en belanghebbenden zelf hebben verzocht om onderbewindstelling van hun goederen. Het hof oordeelde dit in een zaak waarbij de gemeente onderbewindstelling als toelatingseis voor de gemeentelijke schuldhulpverlening had gesteld.
Wetgever: Beschermingsbewind in drie gevallen mogelijke oplossing
Volgens de wetgever zou beschermingsbewind bij schulden in drie gevallen toegevoegde waarde hebben. In de eerste plaats kan beschermingsbewind als ‘vangnet’ fungeren voor mensen die niet kunnen worden toegelaten tot de WSNP, omdat de schuldenaar niet te goeder trouw is geweest of omdat hij eerder gebruik heeft gemaakt van de schuldsaneringsregeling. In de tweede plaats kan beschermingsbewind voorafgaande aan en tijdens de WSNP van nut zijn om ervoor te zorgen dat de situatie van de betrokkene zich eerst stabiliseert, voordat een (in principe eenmalig) beroep op de WSNP wordt gedaan. De kans op een succesvol verloop daarvan wordt dan groter. In de derde plaats kan beschermingsbewind nuttig zijn indien personen niet in aanmerking komen voor gemeentelijke schuldhulpverlening, vanwege fraude of recidive. Ook in dergelijke gevallen kan beschermingsbewind als ‘vangnet’ fungeren. Hoewel de wetgever het beschermingsbewind vooral in deze drie situaties als een mogelijke oplossing ziet, biedt de letterlijke wettekst de mogelijkheid het beschermingsbewind veel ruimer in te zetten.
Aanvragen beschermingsbewind als voorwaarde
In de genoemde uitspraak van het gerechtshof Arnhem ging de betreffende gemeente daarin wel heel ver. Ze stelde het aanvragen van beschermingsbewind als voorwaarde om toegelaten te worden tot de gemeentelijke schuldhulpverlening. De rechter merkte op dat voor die eis geen steun is te vinden in de huidige wetgeving. Wilt u dat (bepaalde) schuldenaren een onderbewindstelling verzoeken, dan kunt u dat dus beter opleggen als verplichting nadat de schuldhulpverlening is toegekend in plaats van het als toelatingseis voor die schuldhulpverlening te stellen.
Voorzichtig omgaan met onderbewindstelling
We vinden bij Kluwer Schulinck dat u als gemeente bij de mogelijkheid van onderbewindstelling voorzichtigheid zou moeten betrachten. Het op grote schaal standaard inzetten van het instrument onderbewindstelling met als doel het stabiliseren van schulden is zoals gezegd eigenlijk niet de bedoeling. We hebben meer bedenkingen. Volgens de Memorie van Toelichting zou met het wetsvoorstel de zelfredzaamheid van de burger worden vergroot. Het vergroten van de zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid van de burger zien we ook terugkomen als uitgangspunt in de beleidsplannen van veel gemeenten. Wij zien niet hoe een onderbewindstelling bij het hebben van schulden de zelfredzaamheid bevordert. Integendeel: iemand anders neemt de verantwoordelijkheid van de schuldenaar over en van zelfredzaamheid blijft niet veel over. Het beschermingsbewind is daarnaast geen oplossing voor het daadwerkelijke probleem waardoor de schulden zijn ontstaan. Wordt het bewind opgeheven, dan heeft de schuldenaar nog niet geleerd zijn financiën te beheren. Een ander punt: de kosten van het (extra gebruik van het) beschermingsbewind zullen grotendeels worden afgewenteld op u als gemeente, omdat vaak bijzondere bijstand zal worden aangevraagd voor de vergoeding die de bewindvoerder voor zijn diensten vraagt. Ons advies: bekijk ieder geval individueel en zet onderbewindstelling alleen in als dat de beste oplossing is.