De zomer komt er weer aan, dit betekent hittestress!

Uit het artikel van het Rode Kruis blijkt dat hittegolven behoren tot de dodelijkste natuurrampen waar we wereldwijd mee te maken hebben. Zo was de Nederlandse hitte van juli 2006 de op drie na dodelijkste ramp van dat jaar, wereldwijd. Het is een feit dat de temperatuur stijgt en Nederland leidt aan hittestress.

Waardoor ontstaat hittestress?

Door toenemende woningbouw en de verstening van tuinen kan de warmte niet weg. De hele dag warmen de stenen op en ‘s nachts geven de stenen van zowel de gebouwen, tuinen en asfalt langzaam de warmte af. Hierdoor koelt het in stedelijk gebied nauwelijks af.

Rol overheid

Uit artikel 21 Grondwet volgt dat de zorg van de overheid is gericht op de bewoonbaarheid van het land en de bescherming van de verbetering van het leefmilieu. De gemeenten moeten zorgen voor een goede ruimtelijke ordening en een aanvaardbaar woon- en leefklimaat dit betekent ook dat gemeenten de leefomgeving moeten aanpassen aan de gevolgen van de klimaatverandering. Maar wat kan en mag een gemeente regelen om hittestress te voorkomen?

Hitte-eilanden

Allereerst kan de gemeente kijken naar de zogenaamde “hitte-eilanden”. Dit zijn plekken waar de temperatuur hoger ligt dan in de omliggende omgeving. Dit kan komen omdat er veel asfalt en beton ligt, veel hoogbouw is en er weinig bomen zijn. Deze “hitte-eilanden” zijn zichtbaar gemaakt in de Klimaateffectatlas.  

Daarnaast moet gekeken worden naar de lange termijn. Hoe kunnen we de dorpen en steden zo inrichten dat het aangenaam blijft, zeker nu het ieder jaar warmer lijkt te worden.

Oplossingen

Hittestress kan voornamelijk beperkt worden door de steden en dorpen koel, groen en waterrijk in te richten. We kunnen tal van oplossingen bedenken om hittestress tegen te gaan, zoals:

• Creëren van extra schaduw
• Meer water toevoegen
• Meer groen toevoegen  
• Asfalt met een lichte kleur aanleggen
• Witte gevels

Maar hoe bereiken we deze oplossingen?

Bestemmingsplan

De gemeente kunnen klimaatadaptieve maatregelen opnemen in de planregels, denk hierbij aan:

• In de planregel maten opnemen met betrekking tot een overstekende dakrand ten behoeve van schaduw op de ramen.
• Een planregel met een voorwaardelijke verplichting om ‘groen’ te creëren of in stand te houden.
• Het verplichten van een ‘groen dak’ of een ‘waterdak’.  Let hierbij wel op dat de begrippen ook worden opgenomen in de planregels.

De gemeente moet een actieve rol innemen om burgers bewust te maken van het probleem en de gedeelde verantwoordelijkheid in te laten zien. 

Verschil nu en straks onder de Omgevingswet

Omgevingsvisie

In de gemeentelijke omgevingsvisie kunnen uitgangspunten over het klimaatbestendig maken van de fysieke leefomgeving worden opgenomen, zoals:

• Welke rol speelt klimaatadaptatie bij het herinrichten van een gebied?
• Wie wordt er betrokken bij het ontwikkelen van klimaatadaptieve maatregelen?
• Welke problematiek speelt er? En wat betekent dit voor een gemeente en de inwoners?

In de omgevingsvisie wordt de urgentie aangegeven, maar er worden geen normen of cijfers vastgelegd. Denk aan plekken die niet meer leefbaar zijn vanwege het klimaat en waar de enige optie nog sloop is. Daarnaast kan er aan de hand van een voorbeeld worden uitgelegd waarom een bepaalde plek opnieuw ingericht moet worden. Door het te motiveren wordt er meer begrip en bewustwording gecreëerd.

Omgevingsplan

Eén van de verschillen tussen een bestemmingsplan en een omgevingsplan is dat in bestemmingsplannen alleen verbodsbepalingen kunnen worden opgenomen en geen onvoorwaardelijke gebodsbepalingen.

In Omgevingsplannen kunnen wel gebodsbepalingen met een rechtstreeks onvoorwaardelijke verplichting worden opgenomen (artikel 4.1 lid 1 Omgevingswet). Wel moet er worden gekeken of een dergelijke bepaling geen inbreuk op het eigendomsrecht maakt en of het in overeenstemming is met het proportionaliteits- en evenredigheidsbeginsel (artikel 3:4 Awb). 

Conclusie

Van belang is om als gemeente een actieve rol in te nemen bij klimaatadaptatie. Om de burgers bewust te maken van het probleem en hen te betrekken bij het bedenken van de oplossingsrichtingen voor dit probleem . Ik zie voornamelijk kansen bij het traject van burgerparticipatie. Zeker in het geval van hittestress kan er makkelijk begrip en bewustwording worden gecreëerd. Juist omdat het direct voelbaar is. Nu het de burger meteen raakt, zijn er meer kansen dat er een eigen verantwoordelijkheid wordt gevoeld. 

In een participatietraject kan er vanuit verschillende hoeken naar het probleem hittestress worden gekeken. Het is belangrijk dat de verschillende overheden daarin samenwerken en waarbij ook de GGD wordt betrokken. De GGD kan toelichten wat hittestress precies betekent voor de gezondheid.

Zorg voor een goed en duidelijk klimaatadaptief beleid. Hou altijd het hoofddoel voor ogen en deel dit regelmatig. Meer water en groen heeft een positieve invloed op de gezondheid van inwoners, zorgt voor een daling van de hittestress, een prettiger woon- en leefklimaat en ook een betere luchtkwaliteit.