Iemand vraagt bijstand aan en gebruikt daarvoor het formulier waarmee bijstand voor een alleenstaande kan worden aangevraagd. Uit het aanvraagformulier blijkt duidelijk dat de ex-partner bij aanvrager woont. Voor de bijstand is dan geen sprake van een alleenstaande, maar van een gezamenlijke huishouding. Dit betekent dat de aanvrager het verkeerde formulier heeft gebruikt. Hij had eigenlijk het formulier moeten gebruiken waarmee bijstand voor gehuwden kan worden aangevraagd. Wat kan de gemeente in dit geval doen?
Uit de rechtspraak volgt dat bij gebruik van een verkeerd aanvraagformulier de aanvraag moet worden afgewezen. De gemeente is immers niet verplicht om de aanvraag om te zetten in een andere aanvraag. In die rechtspraak is ook terug te zien dat gemeenten bij de afwijzing aanvrager voorlichten door aan te geven dat een ander aanvraagformulier moet worden gebruikt. Dat kan in de geschetste situatie ook worden gedaan: aanvrager is geen alleenstaande in het kader van de Participatiewet en zal samen met zijn ex-partner opnieuw bijstand moeten aanvragen voor gehuwden. Als gevolg hiervan verschuift de ingangsdatum van de bijstand naar een later moment. Het recht op bijstand kan namelijk in principe niet eerder ingaan dan datum melding. En het is maar de vraag of in dit geval sprake is van bijzondere omstandigheden die rechtvaardigen dat de bijstand met terugwerkende kracht wordt verleend. Het onbewust gebruiken van het verkeerde formulier heeft dan ook serieuze financiële gevolgen. Alleen al daarom lijkt het mij zorgvuldiger als de gemeente aanvrager helpt door al vóór de afwijzing aan te geven dat het verkeerde aanvraagformulier is gebruikt. Ik denk dan aan een hersteltermijn. Maar biedt de wet hiervoor ruimte?
Geen ruimte voor hersteltermijn
De Algemene wet bestuursrecht lijkt geen ruimte te bieden om aanvrager een hersteltermijn te geven als hij het verkeerde aanvraagformulier heeft gebruikt. In de rechtspraak ben ik zoiets ook niet tegengekomen. Hiervoor bestaat een logische reden: om tot de conclusie te komen dat het verkeerde formulier is gebruikt, moet het college een inhoudelijke beoordeling doen. En zodra de fase van de inhoudelijke beoordeling is aangebroken, kan een aanvraag niet meer buiten behandeling worden gesteld.
Zorgvuldiger om te wijzen op gebruik verkeerd formulier
Hoewel de gemeente niet verplicht is om een hersteltermijn te bieden, ben ik van mening dat het in de eerder geschetste situatie zorgvuldiger is als de gemeente aanvrager vóór afwijzing erop wijst dat hij het verkeerde formulier heeft ingevuld en hem in de gelegenheid stelt het juiste formulier in te vullen. Temeer omdat ik mij afvraag in hoeverre een aanvrager die samen woont met zijn ex-partner beseft dat hij voor de bijstand als gehuwde wordt beschouwd. Daarbij komt dat als de situatie van het verkeerde aanvraagformulier wordt vergeleken met de situatie waarin geen aanvraagformulier wordt gebruikt, de conclusie getrokken kan worden dat de aanvrager die geen aanvraagformulier gebruikt beter af is dan de aanvrager die het verkeerde formulier gebruikt. Als er geen aanvraagformulier is gebruikt terwijl dat wel verplicht is, dan krijgt de aanvrager van de gemeente een hersteltermijn om een aanvraagformulier in te vullen. De datum waarop aanvrager zich heeft gemeld voor bijstand blijft in stand waardoor hij ook vanaf die datum bijstand kan krijgen.
Het is zorgvuldiger om belanghebbende de kans te geven om het juiste formulier in te vullen.
Conclusie
In het voorbeeld waarmee deze opinie begint, is sprake van gebruik van het verkeerde aanvraagformulier: aanvrager gebruikte het aanvraagformulier voor alleenstaanden terwijl hij voor de bijstand nog steeds wordt beschouwd als gehuwd. Formeel gezien moet de gemeente de aanvraag afwijzen. Het stadium om een hersteltermijn te bieden, is immers voorbij. In zo’n situatie is het naar mijn mening zorgvuldiger om de aanvrager vóór afwijzing erop te wijzen dat hij het verkeerde formulier heeft ingevuld en hem de gelegenheid te bieden het juiste formulier in te vullen. De serieuze financiële gevolgen van het onbewust gebruiken van het verkeerde aanvraagformulier kan de gemeente daarmee voorkomen.