Door de grote toestroom van vluchtelingen uit Oekraïne besloot het kabinet noodrecht in te zetten. Sinds 1 april gelden de artikelen 2c en 4 van de Wet verplaatsing bevolking. Daardoor hebben burgemeesters de wettelijke taak om vluchtelingen uit Oekraïne op te vangen. De Regeling opvang ontheemden Oekraïne gaat over de invulling van deze taak. Ook is er een Handreiking Gemeentelijke Opvang Oekraïners (GOO) en een Handreiking Particuliere Opvang Oekraïners (POO).
Welke financiële regelingen zijn er voor de vluchtelingen uit Oekraïne?
Voor gerepatrieerden en evacués die over onvoldoende middelen beschikken is er een regeling die de SVB uitvoert.[1] Deze mensen kunnen een eenmalige tegemoetkoming voor de aanloopkosten, elke week een toelage en een vergoeding voor buitengewone kosten krijgen. Gerepatrieerden en evacués zijn maar een kleine groep.
Andere vluchtelingen[2] kunnen een financiële toelage krijgen.[3] Vluchtelingen in de GOO krijgen een toelage voor voedsel, kleding en andere persoonlijke uitgaven. Vluchtelingen in de POO krijgen dit ook plus een wooncomponent. Hiermee kunnen bijvoorbeeld de kosten voor het openbaar vervoer en activiteiten worden betaald. Of bijvoorbeeld een vrijwillige bijdrage aan het gasthuishouden.
De regeling voor gerepatrieerden evacués geldt als een passende en toereikende voorliggende voorziening voor de Participatiewet. Vluchtelingen die aanspraak maken op de Regeling opvang ontheemden Oekraïne hebben geen recht op bijstand vanuit de Participatiewet. Zij zijn namelijk niet gelijk gesteld met een Nederlander.[4]
Een gerepatrieerde, evacué of vluchteling is geen kostendelende medebewoner. Als een bijstandsgerechtigde een Oekraïense vluchteling in huis opvangt, heeft dit dus geen gevolgen voor de hoogte van de bijstandsuitkering.
Alle in Nederland verblijvende jeugdigen hebben recht op jeugdhulp
Kunnen Oekraïense jeugdigen jeugdhulp krijgen?
Alle in Nederland verblijvende jeugdigen hebben recht op jeugdhulp. Wat hun verblijfstatus ook is. Dit staat in artikel 1.3 Jeugdwet. Wel kunnen aan het bieden van voorzieningen voor vreemdelingen zonder geldige verblijfstitel een aantal voorwaarden zijn verbonden. Maar voor de jeugdigen uit Oekraïne gelden deze extra voorwaarden niet. Oekraïense vluchtelingen hebben namelijk een rechtsgeldige titel om in Nederland te zijn.
De gemeente moet dus jeugdhulp, kinderbescherming en jeugdreclassering aan Oekraïense vluchtelingen bieden als dat nodig is. Welke gemeente verantwoordelijk is voor jeugdhulp hangt af van de woonplaats van de jeugdige. Om de woonplaats te bepalen sluit je aan bij de inschrijving van de jeugdige zelf in de BRP. In de meeste gevallen kunnen Oekraïense vluchtelingen worden ingeschreven in de BRP[5]. De gemeente waar de jeugdige staat ingeschreven is dan dus verantwoordelijk. Kun je de woonplaats niet door raadpleging van de BRP vaststellen? Dan is in dit geval de gemeente waar de jeugdige op het moment van de hulpvraag feitelijk verblijft verantwoordelijk.
Ook hebben de Oekraïense jeugdigen recht op onderwijs. De burgemeester moet ervoor zorgen dat vluchtelingen in de leerplichtige leeftijd onderwijs krijgen[6].
Is er nog iets geregeld voor minderjarigen die zonder ouders naar Nederland komen?
Er zijn ook alleenstaande minderjarige vluchtelingen (amv’s) uit Oekraïne. Worden zij begeleid door volwassenen of door een gastgezin opgevangen en melden zij zich bij de gemeente? Dan moet je de Raad voor de Kinderbescherming inschakelen. De Raad onderzoekt dan of in het gezag voorzien moet worden en screent het gastgezin. Als onbegeleide amv’s zich bij de gemeente melden dan kan je contact opnemen met Nidos. In overleg wordt dan bekeken welke mogelijkheden er zijn voor passende opvang binnen de gemeente of ergens anders in Nederland.
Komen vluchtelingen uit Oekraïne in aanmerking voor Wmo maatwerkvoorzieningen?
Oekraïense vluchtelingen die onder de Regeling opvang ontheemden Oekraïne vallen, horen niet tot de doelgroep van Wmo maatwerkvoorzieningen[7]. We verwachten dat dit in de meeste situaties voorlopig geen probleem is. Voor Oekraïners die asiel aanvragen in Nederland, kan namelijk de Regeling Medische zorg Asielzoekers (RMA) gelden. Naast medische zorg, vallen bijvoorbeeld ook hulpmiddelen onder de RMA.
Ook vluchtelingen die geen asiel hebben aangevraagd komen in aanmerking voor medische zorg uit het basispakket[8]. Dit betekent dat zij bijvoorbeeld ook tijdelijk hulpmiddelen kunnen lenen. Maar wat als er bijvoorbeeld aangepast vervoer nodig is? Of een speciaal hulpmiddel dat niet in het basispakket zit? Gemeenten kunnen dit volgens ons zien als buitengewone kosten. Op basis van de Regeling opvang ontheemden Oekraïne ontvangt de doelgroep hier een vergoeding voor. Zo kunnen gemeenten ervoor zorgen dat ook vluchtelingen met een beperking zich zo goed mogelijk kunnen redden.
Heb je nog vragen? Gemeenten met een abonnement op onze online kennisbanken, kunnen deze stellen aan onze juridische helpdesk. We helpen je graag!
[1] Tijdelijke regeling verstrekkingen gerepatrieerden en evacués Oekraïne 2022.
[2] Dit worden ontheemden genoemd.
[3] Dit is geregeld in de Regeling opvang ontheemden Oekraïne.
[4] Zie artikel 11 lid 2 en 3 Participatiewet.
[5] Zie hoofdstuk 4 van de Handreiking GOO
[6] Zie artikel 6 Regeling opvang ontheemden Oekraïne
[7] Zie artikel 1.2.2 Wmo 2015
[8] Op basis van de Subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg voor onverzekerden