Het zal voor velen geen verrassing zijn dat minister De Jonge de inwerkingtreding van de Omgevingswet met een halfjaar heeft uitgesteld. Op 2 december 2022 heeft 94% van de gemeenten een motie op het VNG-congres aangenomen dat de Omgevingswet op zijn vroegst op 1 januari 2024 in werking dient te treden. Er is minimaal 6 maanden voorbereidingstijd noodzakelijk.
Dit uitstel betekent ook dat de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) op 1 januari 2024 in werking treedt. Een weliswaar veel kleinere wet, maar die ook grote gevolgen heeft voor de gemeenten.
Akkoord Eerste Kamer?
Minister De Jonge heeft het ontwerp van het Koninklijk Besluit (KB) met inwerkingtredingsdatum 1 januari 2024 bij beide Kamers voorgehangen. Formeel hebben beide Kamers nu één maand de tijd om het KB weg te stemmen. Minister De Jonge heeft in het verleden – net zoals zijn voorganger minister Ollongren – bevestigd dat hij het antwoord van de Kamers zal afwachten; ook als dat langer duurt dan één maand.
Alle ogen zijn nu gericht op de Eerste Kamer. De reden daarvoor is dat de Tweede Kamer al twee keer heeft ingestemd met inwerkingtreding, namelijk voor 1 januari 2022 en 1 januari 2023. Het zou merkwaardig zijn als de Tweede Kamer nu dan niet zou instemmen met 1 januari 2024.
De Eerste Kamer heeft op 7 februari 2023 een overleg met het adviescollege ICT-toetsing. Op 22 december 2022 heeft het adviescollege geadviseerd door te gaan op de ingeslagen weg door met alle partijen stevig te investeren in het verder uitwerken van de maatregelen en het implementeren ervan.
En de kwaliteitsborger dan…
Minister De Jonge haalt in zijn brief van 26 januari 2023 niet de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) aan. Hij heeft namelijk formeel – anders dan bij de Omgevingswet – geen toestemming nodig om het stelsel van kwaliteitsborging in te voeren. Er is geen voorhangprocedure voorgeschreven. Dit stelsel houdt in dat een private kwaliteitsborger toezicht houdt op een bouwwerk en een (positieve) verklaring afgeeft dat het gerealiseerde bouwwerk aan de technische nieuwbouwvoorschriften voldoet. Zonder die verklaring mag het bouwwerk niet in gebruik worden genomen. De gemeente verleent geen omgevingsvergunning voor de (technische) bouwactiviteit.
De Eerste Kamer heeft op 30 september 2022 de minister gevraagd of het stelsel van kwaliteitsborging niet na de Omgevingswet op een later moment in werking dient te treden. Volgens de Eerste Kamer zijn er mogelijk te weinig kwaliteitsborgers.
Renovaties met een halfjaar uitgesteld
De Eerste Kamer verlangt dat er voldoende kwaliteitsborgers zijn voordat het stelsel van kwaliteitsborger in werking treedt. Het bekende ‘kip en ei’-verhaal. Van de kwaliteitsborgers kan moeilijk worden verwacht dat zij extra personeel aannemen als de inwerkingtredingsdatum onbekend is.
De verwachting is dat veel vergunningaanvragen voor bouwprojecten worden ingediend voorafgaand aan 1 januari 2024. Dit zodat het oude, vertrouwde recht geldt. Dit zou dan ook betekenen dat na 1 januari 2024 in het begin weinig nieuwe vergunningaanvragen worden ingediend. En dat in de beginfase kwaliteitsborgers relatief weinig bouwplannen uit gevolgklasse 1 (o.a. grondgebonden woningen) beoordelen.
Om te garanderen dat er voldoende personeel bij kwaliteitsborgers zullen zijn, heeft minister De Jonge in een brief van 14 november 2022 geschreven dat kwaliteitsborgers het eerste halfjaar renovaties van gevolgklasse 1 bouwwerken niet beoordelen. Als de draagconstructie, brandcompartimentering of gevelisolatie bij een renovatie wijzigt, is het eerste halfjaar een omgevingsvergunning voor een (technische) bouwactiviteit vereist. Overigens ging de minister destijds nog uit van inwerkingtreding op 1 juli 2023. Met het halfjaar vertraging kan de minister stellen dat de kwaliteitsborgers renovaties direct op 1 januari 2024 beoordelen.
Hoe nu verder met de Omgevingswet en Wkb?
Het is reëel dat de Omgevingswet en de Wkb op 1 januari 2024 in werking treden. Verdere voorbereiding van gemeenten aan het eigen ICT-systeem en beleidsmatige keuzes voor vergunningverlening en handhaving zijn de komende tijd cruciaal. De gemeenten zullen veel vragen krijgen over het geheel nieuwe vergunningvrij bouwen. Ook de informatievoorziening verdient dus aandacht. De door het bedrijfsleven gewenste verdiepende vragenbomen – zoals volgt uit de brief van 26 januari 2023 – kunnen niet volledig in die vraag om informatie voorzien.
Daarnaast dienen gemeenten de voorbereiding voor het stelsel van kwaliteitsborging niet te vergeten. Het ministerie van BZK en de VNG zijn gekomen met een nieuwe subsidieregeling voor proefprojecten: het Stimuleringsprogramma Proefprojecten. Het is wenselijk dat alle gemeenten de komende tijd meerdere proefprojecten doen om die ervaringen te verwerken in nieuw beleid.
Meer weten?
Tijdens onze opleidingen ‘Bouwen onder de Omgevingswet’ en ‘De Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb)’ worden alle ins en outs gegeven over de nieuwe bouwregelgeving. De opleidingen geven handvatten om invulling te geven aan de gemeentelijke vergunningverlening, bouwtoezicht en handhaving. Onze opleidingen behandelen de laatste stand van zaken van de publieke bouwregelgeving. De aanzienlijke wijzigingen in de omgevingsvergunning voor de bouwactiviteit en de gevolgen voor handhaving komen aan bod.