In deze opinie ga ik in op de 2 CRvB uitspraken (ECLI:NL:CRVB:2025:542 en ECLI:NL:CRVB:2025:522) in de vorm van een casus. Verder ga ik in op in hoeverre inzetten van sociaal netwerk een haalbare optie is en of dit het einde van vervoerskostenvoorzieningen betekent.
De casus
Selma heeft fysieke en psychische aandoeningen. Ze is hiervoor onder behandeling en krijgt individuele begeleiding. Ze heeft geen eigen auto en kan niet met het openbaar vervoer reizen. Voor het vervoer naar de behandeling en begeleiding vraagt ze een bruikleenauto en een vervoerskostenvergoeding.
De gemeente wijst de bruikleenauto af en kent een financiële tegemoetkoming voor de vervoerskosten toe. Maar bij een aanvraag voor verlenging voor een nieuwe periode wijst de gemeente de vervoerskostenvoorziening af. De zoon van Selma heeft namelijk een auto. De gemeente vond dat Selma door gebruik van de auto van haar zoon op eigen kracht kon voorzien in haar vervoersbehoefte.
Selma is het hier niet mee eens en gaat in bezwaar, beroep en later in hoger beroep. Maar ze krijgt geen gelijk. De rechtbank en de CRvB zijn het eens met de afwijzing van de gemeente. Selma kan in de betreffende periode op eigen kracht, door het inzetten van het sociaal netwerk, de beperkingen in de participatie wegnemen. Daarbij zijn de reiskosten algemeen gebruikelijk.
Een oplossing uit het sociale netwerk is een oplossing vanuit eigen kracht
Sociaal netwerk: een haalbare optie?
Deze casus roept wat vragen bij me op.
Wanneer is het voldoende om te vertrouwen op het sociaal netwerk? En wanneer zijn er omstandigheden die maken dat het netwerk niet volstaat?
De gemeente kan alleen rekening houden met de eigen mogelijkheden voor zover deze er daadwerkelijk zijn. Dit volgt uit eerdere rechtspraak. De gemeente moet tijdens het onderzoek duidelijk krijgen of er een sociaal netwerk is en of het sociaal netwerk bereid is te helpen. Is er een sociaal netwerk? Maar is het netwerk niet bereid te helpen? Dan moet de gemeente toch maatwerk leveren voor zover dit noodzakelijk is ter compensatie van beperkingen in de zelfredzaamheid en/of participatie. Je kan dan niet spreken van eigen kracht.
En wat als het sociaal netwerk wel bereid is te helpen, maar niet in staat is om de vervoersbehoefte structureel te dekken?
Dan mag de gemeente onderzoeken in hoeverre het netwerk mee wil werken aan het zoeken naar een structurele oplossing. Bijvoorbeeld door inzichtelijk te maken welke dagen de auto van zoon beschikbaar is. Zodat Selma de noodzakelijke vervoersbehoefte kan plannen op de dagen dat de auto beschikbaar is.
En is dit niet voldoende? Dan is carpoolen misschien ook een optie. Zeker als de bestemming van Selma op de weg van de bestemming van zoon (het sociaal netwerk) ligt en dit met elkaar te combineren valt. Maar lost de hulp van het eigen netwerk niet de volledige vervoersbehoefte op? Dan zal de gemeente aanvullend maatwerk moeten leveren.
Het sociaal netwerk dwingen tot medewerking is in het kader van eigen kracht niet mogelijk. De bereidheid om te helpen en afstemmen met de cliënt is dus cruciaal in deze. Maar al met al wel een haalbare optie.
Einde van vervoerskostenvoorzieningen?
Selma kan dus, door gebruik te maken van de auto van haar zoon, op eigen kracht voorzien in haar vervoersbehoefte. En de vervoerskosten die ze daarvoor moet maken zijn niet meer dan de gebruikelijke kosten zegt de rechtbank. Met andere woorden: de reiskosten zijn als algemeen gebruikelijk aan te merken. De CRvB onderschrijft dit. Betekent dit het einde van de vervoerskostenvoorziening?
Helemaal uitsluiten is niet mogelijk. Het blijft natuurlijk maatwerk. Maar met de komst van deze uitspraken kunnen in bepaalde gevallen reiskosten wel als algemeen gebruikelijk aangemerkt worden. Alleen jammer dat uit de uitspraak niet duidelijk volgt om hoeveel kilometer het precies gaat. Hoeveel kilometers binnen de regio maakt Selma, naar welke bestemmingen en hoe hoog zijn de reiskosten per maand? Daar zeggen de rechtbank en de CRvB niets over. Informatie hierover zou helpend zijn voor gemeenten als houvast in situaties waarin reiskosten (mogelijk) algemeen gebruikelijk zijn. Een antwoord hierop moet ik u helaas ook schuldig blijven. Hopelijk krijgen we meer rechtspraak met antwoorden.
Schulinck Wmo
Schulinck Wmo is een online kennisbank die gemeenten helpt bij de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)