In het werkveld van de Jeugdwet is het de laatste jaren al vaak aangehaald: De kosten moeten omlaag, maar dit mag niet ten koste gaan van onze jeugd. De vraag is dan: hoe doen we dat het best?
Resultaten uit het verleden..
In 2021 heeft het Verweij Jonker Instituut samen met de Radboud Universiteit Nijmegen het rapport “Eigenwijs veranderen” uitgebracht. In dit rapport staat beschreven hoe 5 gemeenten tot een succesvolle inrichting van hun jeugdhulpstelsel zijn gekomen. Het rapport noemt twaalf factoren die zorgden voor een meer beheersbare transformatie van jeugdhulp. Helaas is het bij veel gemeenten niet haalbaar gebleken om de jeugdhulp beheersbaar en betaalbaar te houden. Inmiddels zijn er al vele rapporten opgemaakt waaruit blijkt dat de kosten voor jeugdhulp de pan uit rijzen.
Inperken jeugdhulpplicht
Het is geen geheim dat vele gemeenten kampen met tekorten, zeker in het jeugdwerkveld. Op allerlei manieren proberen gemeenten hun jeugdhulpplicht in te perken om de jeugdzorg financieel beheersbaar te houden. We hebben bij Schulinck al vele opties voorbij zien komen om bezuinigingen proberen te bewerkstelligen, zoals budgetplafonds en het uitsluiten of beperken van jeugdhulpvormen. Maar de vraag is of deze vergaande maatregelen nodig zijn om een inperking van de jeugdhulpplicht tot stand te brengen. Ik ben van mening dat dat eigenlijk niet hoeft. Er valt al veel winst te behalen bij het verbeteren van het onderzoek en daarin strenger te toetsen.
Een voorbeeld : uitsluiten vaktherapie
Een goed voorbeeld om bovenstaande toe te lichten is jeugdhulp in de vorm van vaktherapie. Vanwege de grote vraag naar vaktherapie willen gemeenten de inzet van deze hulp zoveel mogelijk beperken. Recent (december 2024) heeft de VNG een nieuwe modelverordening jeugdhulp gepubliceerd. In dit model staat een optionele bepaling waarin de inzet van vaktherapie wordt beperkt. In de bepaling is opgenomen dat alleen bepaalde vormen van vaktherapie kunnen worden ingezet en dat hier vereisten aan mogen worden gesteld. Ook staat er een optie in om vaktherapie pas in te zetten als er geen ander alternatief is. Verder staat in de bepaling een mogelijkheid genoemd om vaktherapie te beperken tot een maximaal aantal uren.
Maar wat nu als een andere vorm van vaktherapie nodig is? Of een vaktherapeut die niet geheel voldoet aan de eisen uit de verordening (bijvoorbeeld omdat hij niet onder de regie valt van een regiebehandelaar)? Dan betekent dit dat deze behandeling niet voor vergoeding op grond van de Jeugdwet in aanmerking komt en de gemeente iets anders moet inzetten om aan de jeugdhulpplicht te voldoen. En als een jeugdige meer uren vaktherapie nodig heeft dan in de verordening is opgenomen, kan je die uren als gemeente dan niet toekennen? Houdt dat juridisch stand? Het antwoord daarop is ‘nee’. Alhoewel het begrijpelijk is om bijvoorbeeld een beperking op het aantal uren te leggen, kun je het aantal uren niet maximeren. Je voldoet dan niet aan je jeugdhulpplicht als gemeente.
Maar de echte vraag is: Is het uitsluiten van (onderdelen van) vaktherapie of andere vormen van jeugdhulp wel nodig? Ik denk dat uitsluiting niet nodig is. Wat echt nodig is, is het doen van goed onderzoek. Daar loopt het in de meeste gevallen op spaak. En dat is iets wat we niet vaak genoeg kunnen herhalen.
Goed onderzoek is belangrijk
Het college heeft een jeugdhulpplicht (artikel 2.3 lid 1 Jeugdwet). De gemeente moet een voorziening treffen als de jeugdige of ouders dit nodig hebben bij problemen met het opgroeien, de zelfredzaamheid of deelname aan de maatschappij. Het onderzoek start door het vaststellen van de hulpvraag van de jeugdige of ouders. Deze hulpvraag is het uitgangspunt bij de start van het onderzoek.
Daarbij is van belang dat de aanvraag niet leidend is voor het verdere onderzoeksproces. Jeugdigen en/of ouders vragen soms om hele concrete (en soms onnodig veel) hulp. Terwijl na onderzoek blijkt dat andere hulpverlening meer passend is, zoals in deze uitspraak ook aan de orde was. Het kan ook zijn dat er meer of minder ondersteuning nodig is dan waar de jeugdige of ouders om verzoeken. Daarbij staan in principe alle opties open om een jeugdige te kunnen helpen.
Het uitsluiten van jeugdhulpvormen is niet nodig, het doen van goed onderzoek wel.
Noodzakelijke hulp
Maar het feit dat bijvoorbeeld vaktherapie helpend kán zijn, betekent nog niet dat het vanuit de Jeugdwet ingezet moet worden. Het moet dan ook noodzakelijk zijn om de jeugdige, gelet op zijn problematiek, in staat te stellen om gezond en veilig op te groeien, te groeien naar zelfstandigheid en/of voldoende zelfredzaam te zijn en maatschappelijk te participeren. Daar moet de gemeente goed onderzoek naar doen en daar mag strenger op getoetst worden. Dus de gemeente hoeft zeker niet iedere aanvraag tot vaktherapie toe te wijzen. Maar als uit het onderzoek blijkt dat een jeugdige wel baat heeft bij vaktherapie en dit ook de goedkoopste oplossing is, kan het wel.
Daarnaast is het goed om sowieso strenger te zijn op welke vormen van vaktherapie worden ingezet. Er worden steeds meer vrijetijdsbestedingen met een bepaalde vorm van begeleiding als vaktherapie weggezet. Ook kan je eisen stellen aan wanneer de vaktherapie wordt ingezet, bijvoorbeeld alleen als er geen ander alternatief is. Dan sluit je het niet helemaal uit voor het geval het echt nodig is, maar kan er wel meer op gestuurd worden.
Conclusie
Het is dus belangrijk om in elke casus goed onderzoek te doen naar welke hulp echt nodig is, zowel in vorm als hoeveelheid. Soms kan het zo zijn dat de enige passende hulp juist wel die ene vaktherapie is die niet in de verordening is opgenomen. Stel dat dit niet toegekend mág worden (want dit is uitgesloten in de verordening), dan blijft de jeugdige verstoken van passende hulpverlening. Mogelijk zet de gemeente andere hulp in, die niet effectief is, langer door moet lopen en daardoor juist duurder uitvalt. Het uitsluiten van bepaalde vormen van (jeugd)hulp om minder kosten te hoeven maken, is vaak geen oplossing. Kijk vooral naar wat wel écht nodig is, en zet die hulp zo efficiënt mogelijk in.
Heeft u vragen?
Hebt u nu toch nog vragen over een specifieke situatie in uw gemeente? Stel deze dan via de knop Helpdesk in de Kennisbank Schulinck Jeugd. Heeft u nog geen abonnement op Schulinck Jeugd? Vraag hier een proefabonnement aan. Na goedkeuring kunt u het een maand lang uitproberen, inclusief onze Helpdesk!
Opleiding
Meer weten over het doen van zorgvuldig onderzoek en de stappen die daarbij horen om te komen tot een gedegen besluit? Schrijf u dan in voor de opleiding Zorgvuldig onderzoek doen in het kader van de Jeugdwet van 6 maart 2025. Er zijn nog enkele plekken beschikbaar.
