Vanaf 1-1-2021 staat in de Wgs een heel nieuw proces voor de intakefase. In meerdere artikelen staat dit proces duidelijk omschreven. Minder opvallend is de aanpassing die gedaan is aan de medewerkingsplicht en de inlichtingenplicht. De toevoeging van één enkel begrip zet het gebruik van deze verplichtingen voor de praktijk volledig op zijn kop. Het gaat om het begrip ‘cliënt’.
Wgs verplichtingen gelden pas na toelating schuldhulp
Voor 1-1-2021 golden de medewerkingsplicht en de inlichtingenplicht uit de Wgs voor ‘de verzoeker’. Dit was de persoon die zich tot het college had gewend voor schuldhulpverlening. In de beleidsregels zag je dan ook vrijwel altijd terugkomen dat deze verplichtingen gelden zowel tijdens schuldhulp als in de aanvraagfase. Handig, want dit betekende dat je als schuldhulpverlener meteen vanaf het eerste contact afspraken kon maken over het gedrag van de hulpvrager.
Maar na de aanpassing van de Wgs in 2021 is deze werkwijze niet langer mogelijk. Want de inlichtingenplicht en de medewerkingsplicht van de Wgs gelden nu alleen nog maar voor ‘een cliënt’. En een cliënt is volgens de wet “de persoon is aan wie op grond van deze wet schuldhulpverlening wordt gegeven.” Hiermee doelt de wetgever op personen die via een beschikking toegang hebben gekregen tot schuldhulp.
Inlichtingenplicht tijdens aanvraagfase via Algemene Wet bestuursrecht
Maar hoe zit dat dan tijdens die aanvraagfase? Gelden er dan nog wel verplichtingen voor de aanvrager? Het antwoord is: ‘ja’. Tijdens de aanvraagfase is de Algemene wet bestuursrecht van toepassing. Deze wet kent tijdens de aanvraagfase een inlichtingenplicht (artikel 4:2 lid 2 Algemene wet bestuursrecht(Awb)). “De aanvrager verschaft voorts de gegevens en bescheiden die voor de beslissing op de aanvraag nodig zijn en waarover hij redelijkerwijs de beschikking kan krijgen.” Via deze route kom je aan de informatie die je nodig hebt om iemand toe te laten tot schuldhulp en om het Plan van Aanpak te maken. Uiteraard mag je als schuldhulpverlener nu zelf ook een groot gedeelte van de benodigde gegevens opvragen. Maar voor de gegevens die daarnaast nog nodig zijn kan gebruik worden gemaakt van deze inlichtingenplicht.
Tijdens aanvraagfase is de Algemene wet bestuursrecht van toepassing
Geen medewerkingsplicht schuldhulp meer tijdens aanvraagfase
De inlichtingenplicht is dus via de Awb geregeld. Maar hoe zit het dan met de medewerkingsplicht? Helaas is er op dat vlak geen goed nieuws. Want de Algemene wet bestuursrecht kent geen medewerkingsplicht. Ook beleid kan hier geen uitkomst bieden. Het nieuwe begrip cliënt geeft de medewerkingsplicht een duidelijke grens. En de Wgs geeft de gemeente niet de bevoegdheid om die grens in beleid op te rekken.
Gevolgen voor de schuldhulp praktijk
Voor de praktijk betekent deze aanpassing in de wet dus dat je iemand niet langer kan verplichten om zijn gedrag aan te passen tijdens die periode tussen het eerste contact en het afgeven van de toelatingsbeschikking met plan van aanpak. En als iemand ervoor kiest om onvoldoende mee te werken dan is dat tegenwoordig geen grond meer om schuldhulp te weigeren. Feitelijk kan je iemand dus alleen vriendelijk vragen om in de aanvraagperiode bepaalde gedragsregels te volgen.
Kan je dan helemaal niks doen als iemand besluit om de gedragsregels niet te volgen, en bijvoorbeeld toch nieuwe schulden maakt of niet op een vervolgafspraak komt? Gelukkig is dat niet het geval. Het klopt dat je schuldhulp niet kan weigeren, maar je mag het gedrag van de aanvrager wel meewegen bij het bepalen van de vorm van schuldhulp die je aanbiedt. Want voor een deel van de hulp is het juist heel belangrijk dat een cliënt in staat is om afgesproken gedragsregels te volgen.
Conclusie
De wetgever heeft in de nieuwe Wgs een duidelijke keuze gemaakt. Tijdens de aanvraag of intakefase kan je als schuldhulpverlener alleen gebruik maken van de inlichtingenplicht van de Awb. De medewerkingsplicht kan pas ingezet worden als iemand de beschikking heeft ontvangen dat hij is toegelaten tot schuldhulpverlening, en niet daarvoor. Het gevolg van deze aanpassing is dat je iemand niet langer de toegang tot schuldhulp kan weigeren als hij tijdens de intakefase de afgesproken gedragsregels niet volgt. Wel kan zowel het goede als het minder goede gedrag van een aanvrager bepalend zijn voor de vorm van hulp die je hem uiteindelijk aanbiedt.
Uitspraak Raad van State:
Meer weten over het nieuwe intakeproces: