Stap 0: onderhoudsplicht
In allerdrie de situaties geldt de vuistregel: de onderhoudsplicht van ouders gaat vóór op de bijzondere kostenregeling. Ouders hebben namelijk een onderhoudsplicht (artikel 1:392 BW). Zij blijven verantwoordelijk voor de kosten van hun kind, zelfs als het niet meer thuis woont of onder voogdij staat.
Alleen als ouders de kosten niet dragen kan een bijzondere kostenvergoeding worden ingezet. Het kan hierbij gaan om ouders die de kosten niet kunnen dragen, maar ook ouders die de kosten, ondanks pogingen daartoe, niet willen dragen. Het kind mag niet de dupe worden van de keuzes van de ouders.
Nieuwe schoenen voor Sanne
Sinds 1 januari 2024 is de zak- en kleedgeldregeling opgenomen in de Regeling Jeugdwet. Dit is een regeling voor jeugdigen die voltijd in een verblijfsaccommodatie verblijven.
De jeugdhulpaanbieder bepaalt of de jongere in aanmerking komt voor zak- en kleedgeld. De gemeente vergoedt de kosten. Dat volgt uit artikel 5a.1 lid 1 van de Regeling Jeugdwet. De hoogte van het zak- en kleedgeld is afhankelijk van de leeftijd van de jeugdige. De bedragen zijn vastgelegd in Bijlage 1a van de Regeling Jeugdwet.
De Rijksoverheid, de VNG en andere betrokken partijen hebben een Handreiking opgesteld die jeugdhulpaanbieders helpt bij het verstrekken van zak- en kleedgeld. Verder kunnen gemeente en jeugdhulpaanbieders afspraken maken om een goede uitvoering te bespoedigen.
Jeffrey heeft een nieuwe schooltas nodig
Er kunnen ook bijzondere kostenposten zijn als sprake is van een kinderbeschermingsmaatregel, zoals de schooltas voor Jeffrey. Ook andere kosten zoals reiskosten voor bezoek van school of ouders, een bril of een ID-kaart kunnen hier onder vallen.
De gemeente heeft de plicht om bepaalde kosten te vergoeden. In de factsheet Bijzondere kosten Jeugdbescherming staat dat gemeente bijzondere kosten moeten vergoeden als:
- de kosten door de GI/gemeente als noodzakelijk en bijzonder worden beoordeeld,
- er sprake is van een voogdijmaatregel of een ondertoezichtstelling en een uithuisplaatsing op grond van een machtiging,
- er voor deze kosten geen uitkering op grond van een andere regeling kan worden verstrekt en
- de kosten redelijkerwijs niet zijn te verhalen op de onderhoudsplichtige ouders
Er is geen landelijke regeling over hoe bijzondere kosten moeten worden vergoed. Dit betekent dat gemeenten en GI’s hier onderling afspraken over moeten maken. De gemeente en de GI kunnen kiezen voor verschillende bekostigingsopties:
- Prestatiebekostiging, de GI kan de bijzondere kosten direct declareren op basis van wat is ingezet.
- Lumpsum-bekostiging, de gemeente en GI spreken 1 bedrag af voor alle diensten, inclusief de bijzondere kosten.
- Integraal tarief, dit is een tussenvorm. De GI en gemeente spreken een tarief af, achteraf kan er eventueel een verrekening plaatsvinden.
Said bezoekt zijn biologische ouders
Bij pleegzorg krijgen pleegouders een basisvergoeding voor de kosten van de verzorging en de opvoeding van het pleegkind. Hiermee kan de pleegouder de dagelijkse kosten vergoeden zoals voeding en woninginrichting, maar bijvoorbeeld ook contributie voor de schaakclub of kleine onderwijskosten (pennen, agenda, schriften).
Bijzondere kosten, zoals hoge reiskosten voor een bezoek aan ouders, kunnen bovenop deze vergoeding komen. Als deze kosten niet binnen het basisbedrag vallen, kan de pleegzorgorganisatie bijzondere kosten vergoeden. Hiervoor gelden de volgende voorwaarden (artikel 5.3 Regeling Jeugdwet):
- de kosten redelijkerwijs noodzakelijk zijn en niet kunnen worden vergoed vanuit het basisbedrag of andere toeslagen/uitkeringen
- de kosten niet kunnen worden verhaald op de ouders .
De praktijk wijst uit dat pleegouders met meer noodzakelijke bijzondere kosten voor een pleegkind te maken kunnen krijgen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de kosten voor een schoolreisje, een ID-kaart of een beugel. Meer voorbeelden zijn te vinden in de Handreiking pleegzorgvergoeding p. 10)
Pleegzorginstanties vergoeden de bijzondere kosten
De pleegzorginstantie is de instantie die een besluit neemt over de vergoeding van de bijzondere kosten. De pleegouder kan eventueel in bezwaar of beroep tegen het besluit van de pleegzorginstantie. Zie de uitspraak van de Rechtbank Noord-Holland van 18 november 2024 (ECLI:NL:RBNHO:2024:11637).
Bij het nemen van een beslissing moet de pleegzorgorganisatie toetsen aan artikel 5.3 Regeling Jeugdwet. Ook als de gemeente weigert de bijzondere kosten te vergoeden. Dat oordeelt de rechtbank in bovenstaande zaak. Deze uitspraak is begrijpelijk omdat wordt voorkomen dat pleegouders van het kastje naar de muur worden gestuurd. Tegelijkertijd laat het zien dat pleegzorgorganisaties problemen kunnen ondervinden bij het vergoeden van kosten die eigenlijk onder de zorgplicht van gemeenten vallen.
Ik ben van mening dat de Rijksoverheid er daarom voor moet zorgen dat gemeenten verplicht worden om aan pleegzorginstanties de bijzonder kosten te vergoeden als aan de voorwaarden van de Regeling Jeugdwet is voldaan. De gemeente moet immers de bijzondere kosten voor pleegkinderen betalen op grond van de jeugdhulpplicht. Je kan niet verwachten dat pleegzorginstanties deze extra kosten dragen.
Heeft u vragen over bijzondere kosten en de Jeugdwet?
Hopelijk heb ik u zo meer wegwijs kunnen maken in de wereld van bijzondere kosten. Hebt u nu toch nog vragen over een specifieke situatie in uw gemeente? Stel deze dan via de knop Helpdesk in de Kennisbank Schulinck Jeugd. Heeft u nog geen abonnement op Schulinck Jeugd? Vraag hier een proefabonnement aan. Na goedkeuring kunt u het een maand lang uitproberen, inclusief onze Helpdesk!
