Adviesrecht gemeenteraad
Onder de Omgevingswet is de gemeenteraad adviseur voor een aanvraag omgevingsvergunning voor het afwijken van het omgevingsplan (ofwel: buitenplanse omgevingsplanactiviteit), maar alleen als de aanvraag ziet op een door de raad aangewezen geval waarover hij wenst te adviseren (artikel 4.21 Omgevingsbesluit). Het advies van de gemeenteraad is bindend voor het college van burgemeester en wethouders. Als de gemeenteraad negatief adviseert, dan zal het college de vergunning moeten weigeren.
Het is van belang dat de gemeenteraad een besluit neemt over de gevallen waarin hij advies wil geven voordat de Omgevingswet in werking treedt. Een eventueel huidig raadsbesluit over gevallen waarvoor geen verklaring van geen bedenkingen nodig is (op grond van artikel 6.5, lid 3 Besluit omgevingsrecht), komt namelijk te vervallen. Als de gemeenteraad niets regelt, dan hoeft het college hem niet om advies te vragen.
Gevolgen vergunningprocedure
In een eerdere opinie heb ik uitgelegd dat aanvragen omgevingsvergunning voor het afwijken van het omgevingsplan onder de Omgevingswet in beginsel moeten worden afgedaan via de reguliere voorbereidingsprocedure. Dat betekent dat er binnen 8 weken beslist moet worden op zo’n aanvraag, waarbij een eenmalige verlenging van de termijn met 6 weken mogelijk is. Als er sprake is van een aanvraag waarover de gemeenteraad moet adviseren, dan moet dit advies dus ook binnen die 8 weken worden afgegeven.
Als de gemeenteraad geen aanpassing doet in wat nu veelal gebruikelijk is als werkwijze, dan legt het adviesrecht een grote druk op de procedure en is sterk de vraag of het wel haalbaar is om binnen 8 weken tot een besluit te komen. Vaak hanteren gemeenteraden immers lange aanlevertermijnen voor hun vergaderstukken. Denk hierbij al snel aan vier tot vijf weken. Daarnaast is de vergaderfrequentie van de meeste gemeenteraden niet dusdanig dat er wekelijks wordt vergaderd.
Het tijdig beslissen op een vergunningaanvraag kan dus in gevaar komen als gevolg van het adviesrecht van de gemeenteraad. Het is belangrijk dat de gemeenteraad zich hiervan bewust is.
Als er niet tijdig wordt besloten op een aanvraag omgevingsvergunning, dan kan er onder de Omgevingswet geen vergunning van rechtswege ontstaan. Aanvragers kunnen het college van burgemeester en wethouders echter wel in gebreke stellen als niet tijdig wordt besloten op hun aanvraag. Daardoor kan er een dwangsom verschuldigd zijn. Als dat vaak voorkomt, kan dit vanuit financieel oogpunt natuurlijk een onwenselijke situatie worden. Bovendien kan het imago van de gemeente hierdoor schade oplopen. En dat kan weer effect kan hebben op het vertrouwen in de gemeente.
Mogelijkheden om de gevolgen te beperken
Het tijdig beslissen op een vergunningaanvraag kan dus in gevaar komen als gevolg van het adviesrecht van de gemeenteraad. Het is belangrijk dat de gemeenteraad zich hiervan bewust is. En dat hij daarmee rekening houdt als hij een besluit neemt over de gevallen waarover hij wenst te adviseren. Dit kan op verschillende manieren:
- Besluiten om de uitgebreide voorbereidingsprocedure toe te passen;
- Beperken van de categorieën waarover geadviseerd moet worden;
- Aanpassen werkwijze.
1. Besluiten om de uitgebreide voorbereidingsprocedure toe te passen
Er kan voor worden gekozen om te besluiten om de betreffende aanvragen met de uitgebreide voorbereidingsprocedure af te doen. Van belang is dan wel dat vereist is dat:
a. de aangevraagde activiteit aanzienlijke gevolgen heeft of kan hebben voor de fysieke leefomgeving; en
b. naar verwachting verschillende belanghebbenden bedenkingen zullen hebben tegen de activiteit.
Daarbij moet de aanvrager voorafgaand aan het nemen van het besluit over de toe te passen procedure een zienswijze kunnen indienen over het toepassen van de uitgebreide voorbereidingsprocedure.
2. Beperken van de categorieën waarover geadviseerd moet worden
De gemeenteraad kan de keuze maken om niet over alle vergunningaanvragen te adviseren, maar bijvoorbeeld enkel over politiek en/of maatschappelijk gevoelige initiatieven. Zijn invloed op de besluitvorming wordt daardoor ingeperkt, maar dat past goed binnen het doel van de Omgevingswet om besluitvorming over initiatieven sneller en overzichtelijker te laten verlopen. Daarnaast is het college van burgemeester en wethouders het bevoegd gezag. Een te ruime invulling van de adviesbevoegdheid kan leiden tot een verkapte verschuiving van bevoegdheden, hetgeen niet wenselijk is. Uiteindelijk voert het college immers het beleid van de raad uit en stelt de raad het beleid vast en controleert hij of het juist wordt uitgevoerd (dualisme). Als de raad indirect zijn eigen beleid gaat uitvoeren, wie controleert dan nog of de uitvoering juist is?
3. Aanpassen werkwijze
De gemeenteraad kan er ook voor kiezen om haar werkwijze dusdanig aan te passen dat deze beter geïntegreerd kan worden in de vergunningprocedure. Zo zou de vergaderfrequentie kunnen worden opgevoerd ten behoeve van de advisering over vergunningaanvragen waarbij wordt afgeweken van het omgevingsplan. Ook zou ervoor gekozen kunnen worden om bijvoorbeeld tweewekelijks een extra raadsvergadering in te voeren waar alleen de adviezen voor de vergunningaanvragen worden behandeld en geen andere onderwerpen. Daarnaast zou de aanlevertermijn voor vergaderstukken kunnen worden verkort.
Conclusie
Concluderend kan gesteld worden dat het adviesrecht van de gemeenteraad over vergunningaanvragen voor het afwijken van het omgevingsplan tijdige vergunningverlening (of weigering) in gevaar kan brengen. De gemeenteraad heeft echter een aantal mogelijkheden om dit negatieve effect te beperken.
In onze kennisbank Schulinck Omgevingsrecht zal op termijn een thema worden gewijd aan het adviesrecht van de gemeenteraad. Hiermee helpen we je op weg als je hierover vragen hebt. Voor hulp bij een concrete casus biedt onze helpdesk uitkomst! Als je geen abonnement hebt op onze kennisbank en dus geen gebruik kunt maken van onze helpdesk, dan kunnen wij je van dienst zijn via een consultancy-opdracht.