In het wetsvoorstel wordt de taak van de gemeente uitgebreid. Naast het geven van hulp bij problematische schulden als een belanghebbende daar zelf om komt vragen, moet de gemeente ook een intake gaan aanbieden bij signalen van bepaalde schuldeisers over betalingsachterstanden (vroegsignalering).
Vroegsignaleringstaak bij (enkelvoudig) signaal
De vroegsignaleringstaak van de gemeente begint als een signaal over een betalingsachterstand binnenkomt dat een goede indicatie vormt voor meer schulden. In nadere regels, het Besluit gemeentelijke schuldhulpverlening, is beschreven welke signalen het startpunt vormen. Na ontvangst van het signaal moet de gemeente de betreffende inwoner een aanbod doen om een eerste gesprek te voeren, waarin besproken wordt of en zo ja welke schuldhulp hem kan worden aangeboden. De wetgever heeft aangegeven dat een enkelvoudig signaal al voldoende aanleiding is om een aanbod tot een eerste gesprek te doen. Dat zou betekenen dat de gemeente op alle signalen actie moet ondernemen. Het is de vraag of dit in de praktijk werkbaar gaat zijn. Gemeenten kunnen hun visie hierover nog tot uiterlijk 26 november 2019 kenbaar maken door te reageren op de internetconsultatie over het Besluit gemeentelijke schuldhulpverlening.
De nieuwe vroegsignaleringstaak heeft ook invloed op het gemeentelijk beleid. In ieder geval zal het beleidsplan schuldhulpverlening moeten worden aangepast omdat daarin moet worden aangegeven hoe de samenwerking met schuldeisers wordt vormgegeven. Het gaat dan specifiek om de samenwerking met verhuurders, zorgverzekeraars en water- en energiebedrijven in het kader van vroegsignalering.
Aanvraagproces schuldhulpverlening
De wetgever heeft ervoor gekozen om zowel het proces dat de gemeente moet gaan volgen voor de nieuwe vroegsignaleringstaak als het aanvraagproces van de huidige schuldhulpverleningstaak uit te tekenen in wetgeving. Van eerste contact tot aan beschikking, het staat straks allemaal in artikel 4 en artikel 4a van de Wgs. Ook is uiteengezet welke termijnen van toepassing zijn en wanneer een beschikking moet worden afgegeven. De gemeente zal zijn eigen schuldhulpproces moeten vergelijken met het proces dat in de Wgs komt te staan en waar nodig het proces moeten aanpassen.
Inlichtingen- en medewerkingsplicht veranderen
In de huidige Wgs moet een belanghebbende zelf alle relevante inlichtingen verstrekken. Dat is voor minder-redzame personen een hele moeilijke opgave. De wetgever komt hen tegemoet door te regelen dat zij de informatie die de gemeente zelf kan verkrijgen niet meer opnieuw hoeven te verstrekken. Dat is een goede ontwikkeling.
Wat ook verandert is de ingangsdatum van de inlichtingen- en medewerkingsplicht. Op dit moment gelden die verplichtingen zowel tijdens de aanvraag als vanaf het moment dat schuldhulpverlening is toegekend. Het wetsvoorstel verandert dit door te regelen dat beide verplichtingen alleen gelden vanaf het moment dat schuldhulpverlening is toegekend.
Het voorgaande betekent dat er in het schuldhulpproces onderscheid gemaakt moet worden tussen de periode waarin de aanvraag loopt en de periode vanaf toekenning schuldhulpverlening. Tijdens de aanvraagperiode gelden de inlichtingen- en medewerkingsplicht van de Wgs niet meer. In die periode gelden wel de regels van de Algemene wet bestuursrecht. Dit heeft ook invloed op het gemeentelijk beleid over schuldhulpverlening.
Gemeenten kunnen nog hun visie geven over het Besluit gemeentelijke schuldhulpverlening.
Tot slot
Vanuit het ministerie van SZW is toegezegd dat medio 2020 bekend is hoe de nieuwe Wgs en het besluit er definitief uit komen te zien. De wijzigingen treden naar verwachting in werking op 1 januari 2021. Gemeenten krijgen zes maanden de tijd om zich voor te bereiden. In die zes maanden moet de gemeente niet alleen kijken naar de uitwisseling van persoonsgegevens, maar ook naar het gehele schuldhulpproces en het beleid over schuldhulp. Maar voordat de gemeente zich focust op de voorbereiding, kan nog input gegeven worden voor de nieuwe regels. Mijn tip: gemeenten grijp jullie kans en reageer op de internetconsultatie over het Besluit gemeentelijke schuldhulpverlening want deze regels lijken een grote impact te gaan hebben op het vroegsignaleringsproces.