In Brussel wordt momenteel onderhandeld over de natuurherstelwet. In december 2022 heeft de commissie Ruimte, Wonen en Mobiliteit (RWM) een standpunt over deze Europese wet vastgesteld. Dit standpunt vormt de basis voor de inzet bij het rijk, het Europees Parlement, het Comité van de Regio’s en het CEMR.
Verplichte kwantitatieve natuurhersteldoelen
De EU-natuurherstelwet valt onder de Europese Green Deal en bevat verplichte kwantitatieve natuurhersteldoelen voor lidstaten op het gebied van stedelijke ecosystemen en Natura 2000-gebieden en daarbuiten. De verplichtingen zijn van invloed op de inrichting van de openbare ruimte van gemeenten en bemoeilijken onder andere de nationale bouw- en energieopgaven.
Een inspanningsverplichting in plaats van resultaatsverplichting
De VNG steunt de ambitie van de nieuwe EU-wet. Het staat buiten kijf dat we de natuur en biodiversiteit moeten beschermen en herstellen. De manier waarop is echter aan gemeenten zelf. De VNG is geen voorstander van de procentuele EU-normen omtrent stedelijke groene ruimte en stedelijke boomkroonbedekking zoals vastgesteld in de wet. Ze pleiten voor een inspanningsverplichting in plaats van resultaatsverplichting.
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor een goede inrichting van de openbare ruimte waarbij ruimte voor maatwerk noodzakelijk is. Daarentegen pleit de VNG wel voor het nadrukkelijker opnemen van niet alleen de hoeveelheid groen, maar ook de kwaliteit van het groen. Onder het mom van ‘als je het doet, doe het dan goed’.
Verslechteringsverbod buiten Natura 2000-gebieden
In artikel 4 van de EU-wet stelt de Europese Commissie dat gebieden buiten het Natura 2000-netwerk niet mogen verslechteren, tenzij aan één van de drie uitzonderingsgronden wordt voldaan. In praktijk kan dit betekenen dat veel meer projecten dan nu vergunningsplichtig worden. Dit kan ingezette transities in de weg staan. Ook hier ziet de VNG daarom liever een inspanningsverplichting in plaats van een resultaatverplichting.
Nationaal debat over groennormen
Tegelijk met de onderhandelingen over de EU-wet wordt in Nederland gedebatteerd over de zogeheten groennormen. De VNG-commissie RWM verwelkomt een nationale verplichting tot het stellen van groennormen. Indien deze normen op lokaal niveau vastgesteld mogen worden. Een landelijke norm vinden ze onwenselijk. Er moet hierbij rekening gehouden worden met de kwaliteit én het doel van het groen (bijvoorbeeld klimaatadaptatie), in tegenstelling tot een nauwe focus op het middel (het groen), zoals de EU-natuurherstelwet doet. Ook is er aandacht nodig voor het beheer en onderhoud van groen en de kosten die daarmee gepaard gaan.
Het verdere EU-proces
De VNG deelt op basis van het mandaat van de commissie RWM haar standpunten met Europese instellingen. Het Comité van de regio’s stemt begin februari 2023 plenair over haar standpunt aangaande deze wet. De ENVI-commissie van het Europees Parlement (EP) stemt in mei 2023 over het rapport van rapporteur Cesar Luena. In juli 2023 stemt het EP plenair. Nadat de Raad van de EU ook haar definitieve positie heeft ingenomen starten de verdere gesprekken.