De meeste Nederlanders willen hun huis best op een duurzame manier verwarmen, maar het lage vertrouwen in de overheid kan plannen om wijken aardgasvrij te maken in de weg zitten. Onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) onder ruim 2000 mensen maakt dat duidelijk.
Op zich zien de meeste mensen wel voordelen in verwarmen zonder aardgas, bijvoorbeeld door een warmtenet of door elektrische warmtepompen. Bijna negen op de tien ondervraagden zouden graag minder afhankelijk zijn van andere landen voor energie, 76 procent vindt klimaatverandering een belangrijk probleem. De meeste van deze mensen zien aardgasvrij verwarmen als een maatregel die helpt tegen de uitstoot van broeikasgassen.
Zorgen zijn er vooral over de kosten van een ander warmtesysteem en over de verdeling van die kosten. Als verduurzamingsplannen niet als betaalbaar en eerlijk worden gezien, kan dat veel protest losmaken: 30 tot 50 procent van de ondervraagden zegt dan protest aan te tekenen. Als ook de informatievoorziening en opties om mee te doen niet op orde zijn, valt nog veel meer weerstand te verwachten.
De vraag wie de transitie moet regelen, brengt ondervraagden in een spagaat. De meesten zien dit als taak voor de overheid, maar het vertrouwen in diezelfde overheid om alles goed te regelen is laag. Meer dan de helft van de ondervraagden is het oneens met stellingen als “de overheid informeert open, zonder informatie achter te houden” en “de overheid houdt rekening met de belangen van mensen zoals ik”.
Veranderlijk klimaatbeleid heeft het vertrouwen ook geen goed gedaan. Veel ondervraagden begonnen uit zichzelf over het steeds wisselende beleid rond de salderingsregeling voor zonnestroom. Het vorige kabinet wilde die regeling in stapjes afbouwen. De Eerste Kamer verwierp dat plan, maar de nieuwe coalitie wil de regeling in 2027 toch afschaffen.
“Deze notie is belangrijk omdat we verwachten dat burgers die geen vertrouwen hebben in de autoriteiten die het beleid maken, sceptisch zullen zijn over de wijkplannen binnen het aardgasvrijbeleid” waarschuwen de onderzoekers. “Ook is de kans dat ze niet bereid zullen zijn om zelf te investeren”.
Volgens het PBL verwachten burgers “dat de Rijksoverheid de regie heeft, de burger ontzorgt en de kosten rechtvaardig verdeelt”. De uitvoering ligt nu echter vooral bij gemeenten. Zij hebben volgens de onderzoekers “niet de middelen om de zorgen over kosten bij burgers weg te nemen”.