Voor een meer toekomstbestendig en circulair afvalbeheer moeten (meer) prikkels worden ingebouwd aan de zogenoemde voorkant van het systeem. Hergebruik en een langere levensduur van een product moeten het uitgangspunt worden. Hierover wil de VNG op basis van onderzoek met het rijk in gesprek.
Lastig uit te leggen
Ondanks de investeringen van gemeenten om inwoners meer afval te laten scheiden, blijft de totale hoeveelheid afval toenemen en leveren gescheiden afvalstromen te weinig op of komen ze niet of nauwelijks voor recycling in aanmerking.
Daardoor blijven de gemeentelijke kosten voor afvalinzameling en -verwerking toenemen en zien inwoners de afvalstoffenheffing steeds verder stijgen. Voor gemeenten is het steeds lastiger uit te leggen waarom inwoners afval moeten scheiden. Vooral omdat gemeenten zelf beperkte invloed hebben op de omvang, kwaliteit en recycling van de ingezamelde afvalstromen.
Aanbevelingen
Gemeenten riepen tijdens de BALV van 2021 in een motie op om toe te werken naar een meer toekomstbestendig en circulair afvalbeheersysteem. Het was aanleiding voor de VNG om CE Delft te laten onderzoeken hoe dit het beste kan worden ingevuld.
CE Delft stelt 3 maatregelen voor die een grote invloed kunnen hebben op de hoeveelheid (zwerf)afval, het recyclingresultaat en de hoogte van de (gemeentelijke) rekening:
1. Tariefdifferentiatie afvalbeheerbijdrage
Een brede invoering van tariefdifferentiatie zorgt voor meer financiële prikkels voor ontwerpaanpassingen. Die moeten leiden tot minder afval, producten met een langere levensduur en producten die beter te repareren of makkelijker te recyclen zijn. Bijvoorbeeld voor textiel.
2. Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) voor extra productgroepen
Door wettelijke UPV in te voeren worden producenten verantwoordelijk voor de afvalfase van het product. Dan zijn er meer prikkels om ook aan het begin van de keten te sturen op minder afval. Bijvoorbeeld voor papier en karton, incontinentiemateriaal, verfproducten, meubels en bouwafval.
3. Statiegeld op meer producten
Statiegeld kan bijdragen aan hoogwaardige inzameling en minder zwerfafval. Bijvoorbeeld voor drankkartons, waarvan met name kleine verpakkingen in het zwerfafval terechtkomen.
Eerlijke rekening
De VNG herkent zich in de voorstellen van CE Delft. Effectieve maatregelen liggen vooral op rijksniveau. De VNG dringt er daarom bij het rijk op aan om hiermee voortvarend aan de slag te gaan.
Het rijk moet werken aan een verdere uitrol van uitgebreide producentenverantwoordelijkheid. En door de financiële prikkels in het systeem te verschuiven worden producenten (meer) gestimuleerd effectieve maatregelen te treffen. De uiteindelijke rekening wordt voor inwoners eerlijker en daarmee beter uitlegbaar.